CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

Thanks to Mr. P. Akbarzadeh who posted us the following message. We will publish it here as an urgent subject related to Persian culture and ask every one to send his protest to the refered e-mail addresses
CFIS

Dear All
If you follow BBC's English articles you know that they usually use PERSIAN for our language. Recently they have decided to call it FARSI. It has became their home style too! I think it's a new part of their anti-Persian actions. Below is my communication with Middle East editor.Please read that and send your protests to them

http://au.f511.mail.yahoo.com/ym/Compose?To=newsonline.middleeast@bbc.co.uk

http://au.f511.mail.yahoo.com/ym/Compose?To=martin.asser@bbc.co.uk

Even a short note from you is effective

Please do not type my e-mail address in your mail box 'CC' section

Also please do not tyle your letter follow this e-mail ! Please click on "Compose" and write a new message to BBC

I hope like the National Geographic issue we become UNITED and solve this problem too

Please do not attack or insult BBC in your letters to them

Write them you have noted the usage of FARSI in some of their new stories and it's 100 % wromg. Please do not write any nationalistic or patriotic sentence. They are British or Arab-British , not Persian

Thanks so much for your suuprt

Regards

Pejman

از پريشان روزگاري ي اهل ِ نشر ِ كتاب و زيان هاي جبران ناپذيري كه از اين رهگذر بر فرآيند دانش و فرهنگ در جامعه وارد مي آيد، هرچه گفته شود زياد نيست. گذشته از كمبود و گراني ي كاغذ و ديگر مادّه هاي مورد نياز در صنعت نشر و بازار سياه -- كه پيش از اين هم در همين تارنما بدان اشاره رفت -- دستورهاي بازدارنده ي نهادهاي ناظر بر كار نشر، يكي از سازه هاي منفي و زيان بار در انتشار كتابهاي ارزشمند دانشي و فرهنگي به شمار مي آيد كه دستاورد ِ عمري دانش پژوهي ي مؤلّفان و كوشش هاي مترجمان و تلاش و سرمايه گذاري ي ناشران را يكجا و با يك گردش قلم بر باد مي دهد

هر نويسنده يا مترجمي و هريك از ناشران در ايران، خاطره هاي تلخ و اندوهباري از رو به رو شدن با سدّ ِ بازداري در مرحله ي صدور رواديد ِ چاپخش ِ كتابها در خاطر خود دارد كه شماري از آنها تا كنون در كتابها يا نشريّه ها به چاپ رسيده است و هرگاه همه يا شمار بيشتري از اين گونه يادمانده هاي ذهني نشريابد، به راستي كه يكي داستان است پُر آب ِ چشم

هفته نامه ي كتاب هفته در شماره ي 249 - شنبه 28 خرداد 1384 خود، پاسخ امير حسين زادگان مدير انتشارات ققنوس به اطّلاعيّه كميته ي انضباطي ي ناشران داخلي ي نمايشگاه كتاب را منتشركرده است كه گوشه و نمونه اي از كار زيان بار ِ بازداري در امر ِ نشر ِ كتاب در ايران امروز را به نمايش مي گذارد

انتشارات ققنوس در سالهاي پشت سر، يكي از ناشران پُركار بوده كه نشر زنجيره ي سرشاري از اثرهاي ادب و فرهنگ و دانش ايرانيان و جهانيان را در كارنامه ي خود دارد. كميته ي انضباطي ي نامبرده، در هنگام عرضه ي ترجمه ي كتابي به نام الفباي فلسفه از سوي اين ناشر به منظور گرفتن رواديد چاپخش ِ آن، به زَعم خود او را خلافكار شناخته و خواسته است كه بخش يكم كتاب حذف گردد! گفتني است كه بنا بر روشنگري ي ناشر، همين كتاب پيشتر با ترجمه هايي جداگانه از سوي دو ناشر ديگر و با بودن بخش يكم آن منتشرشده است. امّا اكنون بازدارندگان بخش يكم كتاب را مصداق ِ تبليغ و ترويج ِ الحاد و انكار ِ مَباني ِ دين تشخيص داده و ناشر زحمتكش كتاب را "عنصري فرهنگي نما" لقب داده اند! در حالي كه ناشر كتاب مي گويد در بخش يكم كتاب يادكرده، مؤلّف نه از موضع ِ انكار و در مقام تبليغ الحاد؛ بلكه از پايگاه يك بررسي و تحليل ِ علمي و غير ِ جانبدارانه به بحث و بررسي ي گفتمان باورمندي يا ناباورمندي به هستي ي آفريدگار در سُنّت ِ فرهنگي ي ِ غرب مي پردازد و راه را براي انديشيدن خواننده باز مي گذارد

جاي بسي دريغ است كه هزار سال پس از سرايش ِ شاهنامه و رهنمودهاي والاي ِ فردوسي به انديشه ورزي و خِرَدپَژوهي، در ميهن او و ما هنوز هم برخورد كار به دستان با انديشه و خِرَد و دانش و فلسفه بدين گونه است

فرشته، كار ِ مريم سالور

بانوي هنرمند ايراني مريم سالور نمايشگاهي از تنديس هاي سفالين ساخته ي خود را از 6 تا 13 جولاي 2005 در انگلستان برگزار

خواهد كرد

اين نمايشگاه با همكاري ي بُنياد ِ ميراث ِ ايران، انجمن خاورشناسي ي دانشگاه آكسفورد و دانشكده ي سنت آنتوني برپا خواهد شد

ارمغان مور نوشته «شاهرخ مسکوب»، در داخل کشور منتشر خواهد شد. مسکوب زندگی اجتماعی و سیاسی خود را در دهه سی با پیوستن به حزب توده آغاز کرد. در کودتای 28 مرداد به زندان افتاد. پس از آزادی از زندان خود را از بند حزب و عقاید جزمی رها کرد و به کار فرهنگی روی آورد و با ترجمه رمان«خوشه های خشم» اثر «جان اشتاین بک» به شهرت رسید. مسکوب که در عرصه تحلیل نظری ذهنی خلاق، هشیار و پر توان داشت با انتشار دو کتاب «مقدمه ای بر رستم و اسفندیار» و «سوگ سیاوش» راهی نو در تحلیل متون کلاسیک در ایران باز کرد. مسکوب در این دو کتاب تراژدی های شاهنامه فردوسی را با نگاهی معاصر و تسلطی کم نظیر بر اساطیر و ادبیات کهن در قالب نثری پر کشش، جذاب و زیبا تحلیل می کند. مسکوب که با انتشار کتاب «در کوی دوست» چشم انداری نو در حافظ شناسی پدید آورده بود، پس از انقلاب به اروپا مهاجرت کرد و خلاقیت فکری و فرهنگی خود را با نوشتن مقالات و کتاب های تحلیلی و ادبی ، با نقد نظریات و برداشت های گذشته و با تحلیل بافت فکری و فرهنگی روشنفکری ایران در صد سال گذشته ادامه داد. مسکوب در «ارمغان مور» چند مفهوم اساسی در شاهنامه فردوسی و فرهنگ ایرانی را تحلیل می کند

سیزدهمین جلد دانشنامه ی ایران در دست انتشار است


بر پایه ی فراخوان انجمن هواداران دانشنامه ی ایران در استرالیا در تاریخ 16 تیرماه امسال یک گردهمایی ی پژوهشی در شهر سیدنی برگزارخواهد شد که دعوت از ایرانیان استرالیا نشین برای پشتیبانی ی مالی از کار ِ نشر ِ این اثر بزرگ جهانی در راستای شناساندن فرهنگ ایرانی از آغاز تا امروز و چند سخنرانی و برنامه ی هنری را در بر خواهد گرفت

--------------------------------------------------------------------------

با سپاس از آقای محمود دهقانی بنیاد گزار این انجمن که ما را از این فراخوان آگاه کردند

تندیس فردوسی اثر ابوالحسن صدیقی

بر پایه ی گزارش نشریّه ی کتاب هفته چاپ تهران، در نزدیک به سی سال اخیر هزار کتاب فردوسی شناسی و شاهنامه پژوهی در ایران نشریافته است. در این آمار اشاره ای به گفتارهای نشریافته در این زمینه در نشریّه ها نشده است. همچنین در این گزارش، اثری از پژوهش ها و تالیف ها و ترجمه های شاهنامه شناختی ی ایرانیان و جُز ایرانیان در فراسوی مرزهای ایران به چشم نمی خورد

برای دست یابی به آمار ِ فراگیر و دقیق ِ همه ی نشریافته های این سال ها در این زمینه، باید چشم به راه نشر ِ ویرایش تازه ی کتابشناسی ی فردوسی و شاهنامه، تالیف استاد ایرج افشار بمانیم

* * *

گفتنی است که نزدیک به سی سال پیش از این، به هنگام فروپاشی ی نظام پیشین در ایران، کسانی از دست اندرکاران، فردوسی را شاه سِتا (؟!) و شاهنامه را ستایش نامه ی شاهان (؟!) خواندند و حتّا بودن ِ نام فردوسی بر دانشگاه توس را بر نتافتند. آنان همه ی گُفتاوَردها از سخنان گوهرین و فرهیخته ی حکیم توس را از کتاب های درسی حذف کردند تا به خیال ِ خام ِ خود، تخم شاهنامه گرایی و شاهنامه دوستی را در ذهن و ضمیر ِ نسل های جوان ایرانی بخشکانند! امّا تاریخ، نه در درازنای سده ها پس از آن روزها، بلکه تنها بعد از سپری شدن سی سال از آن هنگام، نشان داد که تخم ِ افشانده و کاشته ی دهقان آزاده ی توس خشکاندنی نیست، همچنان که آفتاب را نمی توان به گِل پوشاند

پذیره ی مهرورزانه و پُرشور ایرانیان در میهن و فراسوی ِ آن از کتاب ها و گفتارهای شاهنامه شناختی که در این سه دهه با همه ی تنگناها و بازداری ها در کار ِ نشر، عرضه گردیده است، به روشنی نشان می دهد که پایگاه این حماسه ی دانش و فرهنگ و آزادگی ی ایرانیان در میان مردم این سرزمین تا چه اندازه والاست. این فرآیند، بانگ بلند حماسه سرای بزرگمان را از فراسوی هزاره ای به گوش ما اکنونیان می رساند

پس از مرگ بر من کند آفرین / هر آن کس که دارد هُش و رای و دین

چهارشنبه اول تير ١٣٨۴ – ٢٢ ژوئن ٢٠٠۵
مقالۀ زير از شمارۀ اخير مجلۀ آمريکايی شاعران و نويسندگان

(Poets and Writers)

گرفته شده است و بدون هيچ گونه تفسيری در اين جا آورده مي‌شود، تا برداشت شما چه باشد

برای آشنايی بيشتر با اين مجلۀ خوب مي‌توانيد مکان نما را روی نشانی زير بفشارید. مترجم

نوشته ی جو وودوارد

ترجمۀ وازريک درساهاکيان
به منظور ترغيب گفتگوی ميان فرهنگ‌ها و ترويج استنباطی عميق‌تر از خاور ميانه –و بخصوص ايران– انجمن ناشران آمريکايی (AAP )

پيشنهاد کرده است که اگر يک ناشر آمريکايی آمادگی خود را برای ترجمه و نشر و ترويج آثار داستانی نويسندگان ايرانی اعلام نمايد، حاضر است مبلغ ده هزار دلار به عنوان کمک در اين کار سرمايه‌گذاری کند. اين مبلغ، جزئی از يک اعانۀ ۵٠٠٠٠ دلاری است که مؤسسۀ جامعۀ باز [١] به منظور ترويج دموکراسی و اصلاحاتی در جامعۀ مدنی در ميان گذاشته است. اين مؤسسه يک بنياد خصوصی است که از سوی جورج سوروس

(George Soros)

میلیاردر خَیّر، به وجود آمده است
با اينکه ده هزار دلار، مبلغ چشمگيری است، هيچ يک از ناشران آمريکايی از زمانی که "انجمن ناشران آمريکا" اين اعانه را در

دسامبر ٢٠٠۴ اعلام کرده است رغبتی به اين کار نشان نداده اند. "کميتۀ بين‌المللی آزادی نشر" که در سال ١۹۷۵ به وسيلۀ "انجمن ناشران آمريکا" بنياد نهاده شده، نقش اصلی را در اجرای اين برنامه بر عهده دارد. پس از مشورت با گروهی از پژوهشگران و نويسندگان در ايالات متحده و ايران، اين کميته سه رمان اهل غرق از منيرو رواني‌پور، جای خالی سلوچ از محمود دولت‌آبادی و کريستين و کيد از هوشنگ گلشيری را از فهرستی برگزيد که شامل شش الی هشت عنوان از رمان‌های فارسی بود. ويليام استراکان، از ويراستاران ارشد بنگاه "هايپريون" و از اعضای "کميتۀ بين‌المللی آزادی نشر" مي‌گويد

اين سه رمان، آثار ادبی برجسته‌ای به قلم نويسندگان بلندپايۀ ايرانی هستند و همۀ ما به اين نتيجه رسيديم که سزاوار ترجمه شدن مي‌باشند
جری ليبر، از مدافعان حقوق بشر و از مشاوران "کميتۀ بين‌المللی آزادی نشر"، مي‌گويد

او همچنين مي‌افزايد

هر چند که آثار ادبی آمريکا در سراسر جهان ترجمه شده و به چاپ مي‌رسند، تعداد آثاری که از زبان‌های خارجی ترجمه و در ايالات متحده منتشر شوند، به نحو شگفت انگيزی اندک هستند. هدف ما کمک به ايجاد توازنی در اين زمينه و ايجاد پيوندهای ادبی قوي‌تری ميان همۀ مردمان جهان است يکی از پژوهش‌های مؤسسۀ "موقوفۀ ملی هنرها"[٢] نشان مي‌دهد که در سال ١۹۹۹ از تعداد ده هزار کتاب داستان و شعر که در ايالات متحده به چاپ رسيده است، تنها ٣٠٠ عنوان ترجمه بوده است. و بنا بر آمار و ارقام يونسکو سازمان آموزشي، علمی و فرهنگی ملل متحد، پنجاه در صد همۀ آثاری که در کشورهای مختلف ترجمه و چاپ مي‌شوند از زبان انگليسی است اما تعداد کتاب‌هايی که به زبان انگليسی ترجمه مي‌شوند فقط شش در صد کل آثاری هستند که سالانه به اين زبان انتشار مي‌يابند

ناکامی "کميتۀ بين‌المللی آزادی نشر" در يافتن ناشرانی برای اين رمان‌ها، نشان دهندۀ اين واقعيت است که فروختن آثار ترجمه شده به کتابخوان‌‌های آمريکايی کار چندان سهل و آسانی نيست. استراکان مي‌گويد

ما همچنان با اين مسئله دست به گريبان هستيم که تعداد کتاب‌هايی که در اين کشور ترجمه مي‌شوند بس اندک اند. ناشران بسياری درخواست کرده‌اند که نگاهی به اين آثار بيندازند، برخی از آنها جواب منفی داده‌اند، و ما هنوز منتظر جواب برخی ديگر از ناشران هستيم. من خيلی اميدوارم

با اينکه احتمال مي‌رود ناشران دانشگاهی يا مؤسسات کوچک نشر به انتشار اين رمان‌‌‌ها تمايل نشان بدهند، استراکان مي‌گويد

این کميته هنوز اميدوار است که ناشران بزرگ (تجاري) پا پيش بگذارند، زيرا آنها توانايی بيشتری در عرضۀ کتاب دارند و دارای شبکۀ وسيع‌تری برای توزيع کتاب‌های ترجمه شده هستند
کميتۀ مزبور مبلغ ده هزار دلار اعطايی "جامعۀ آزاد" را برای تأمين هزينۀ ترجمۀ منتخبی از هر يک از اين کتاب‌ها و شرح اجمالی آنها صرف کرده است به اين اميد که ناشری را بتواند ترغيب به پذيرش اين تعهد نمايد. هال فسندن

(Hall Fessenden)

که رياست کميته را برعهده دارد مي‌گويد

اين نخستين بار است که چنين کاری در آمريکا انجام گرفته است؛ يعنی تهيۀ نمونۀ ترجمه و اعطای کمک هزينه‌ای به منظور ياری به چاپ و انتشار آنها از سوی يک مؤسسۀ غير انتفاعي. مترجمانی که برای اين سه اثر برگزيده شده‌اند عبارت اند از محمد رضا قانون‌پرور برای رمان اهل غرق، جوديت ام ويلکز برای جای خالی سلوچ، و رکسانا زند برای کريستين و کيد

پس از انتخاب کتاب‌ها و آمده شدن نمونۀ ترجمه‌ها، کميته از شارلوت شيدي، کارگزار ادبی مقيم نيويورک، درخواست کرد اين رمان‌ها را به ناشران عرضه کند، و او اين وظيفه را به رايگان بر عهده گرفت. آژانس وی نمايندۀ شماری از نويسندگان خارجی است، از جمله

لوران گوده

(Laurent Gaude)

که سال گذشته جايزۀ گنکور را ربود، دوميترو تپه‌نگ

(Dumitru Tepeneag)

نويسندۀ رومانيايي، و عکاس ايتاليايی اورنلا وورسپی

(Ornella Vorspi)
گرچه هنوز هیچ ناشری حاضر به چاپ و انتشار اين سه رمان نشده است، "کميتۀ بين‌المللی آزادی نشر" اخيراً برای کمک به هزينۀ انتشار و تبليغ کتاب ديگری که مؤسسۀ انتشاراتی

Arcade

واقع در نيويورک آمادۀ توزيع داشت، مبلغ ده هزار دلار در اختيار اين مؤسسه قرار داد. اين کتاب گزيده‌ای است از آثار نثر و شعر نويسندگان ايرانی به نام روزگار غريبی است، نازنين[٣] به گزينش و ويرايش ناهيد مظفري. انجمن قلم آمريکا به منظور بزرگداشت چاپ و انتشار اين کتاب در ماه آوريل، در جريان برنامۀ سالانۀ "صداهايی از تمامی دنيا: جشنوارۀ ادبيات جهانی نيويورک" در مانهاتان، از عده‌ای از نويسندگانی که آثارشان در اين کتاب آمده است دعوت کرد تا نوشتۀ خود را برای حضار بخوانند

----------------------------------------------------------------------------------------------
[١] Open Society Institute
[٢] National Endowment for the Arts
[٣] Strange Times, Dear: The PEN Anthology of Contemporary Iranian Literature

--------------------------------------------------------------------------

برگرفته از تارنمای اخبار روز با ویرایشی ناگزیر در نگاشت و سطربندی

تازه ترين بررسي هاي باستان شناختي به كشف معماري هاي جديد در كنار يك آتشكده در سبزوار انجاميد كه احتمال وجود آتشكده معروف به آذر بُرزين مهر را در اين شهر قوت مي بخشد

پيش از اين بررسي ها درباره چهار طاقي مشهور به «خانه ی ديو» در روستاي «رِيوَند» در مركز دهستان باشتين وجود اين آتشكده را در سبزوار رد كرده بود. اما يافته هاي جديد باستان شناسان مدّعي وجود اين آتشكده در سبزوار است

محمد عبدالله زاده ثاني، باستان شناس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري سبزوار گفت

تاكنون تصور بر اين بود كه اين چهار طاقي يك بناي سنگي بدون تزئينات است اما بررسي هاي جديد به شناسايي ملات گچ در داخل و بيرون اين بنا انجاميد. همچنين بقاياي معماري معروف به پاتاو كه محل عبادت روحانيون زرتشتي بوده است نيز در جريان اين بررسي ها شناسايي شد

در اين مطالعات كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي سبزوار موفّق به شناسايي در ورودي تالار و بقاياي معماري اَستودان (جای نگاهداری ِ استخوان مردگان در کنار دخمه) در اين آتشكده بر روي كوهي به نام ريوند شدند

عبدالله زاده ثاني گفت

براساس نظرات مستند «لازار فاني»،«كريستين سن» و «جكسن» آتشكده برزين مهر متعلق به كشاورزان دوران ساساني بوده و در شمال غربي ايالت نيشابور قرار داشته است. همچنين با توجه به بررسي هاي« فائق توحيدي» و ديگر باستان شناسان ايران و با در نظر گرفتن يافته هاي جديد احتمال وجود آتشكده در سبزوار قوت گرفته است

وي گفت

كارشناسان ميراث فرهنگي و گردشگري سبزوار وجود ارتباط بين نيشابور و سبزوار را از ديگر دلايل اثبات اين ادعا مي دانند

عبدالله زاده ثاني گفت

كارشناسان باتوجه به وجود آیين مشابهي در هند امروز بر آنند تا در بررسي هاي آتي خود ارتباط فرهنگي سبزوار با ايران مركزي، آسياي مركزي و هند را مورد بررسي قرار دهند. در اسناد و مدارك تاريخي ِ موجود در پنچ نقطه ی ايران از آذر برزين مهر ياد شده است كه از جمله آن مي توان به شهر كاشمر اشاره كرد. این آتشكده يكي از سه آتشكده‌ي مهم دوران ساسانيان بود كه به طبقه كشاورزان و دهقانان اختصاص داشت

نخستين جشنواره «ادبيات و هنر» در آلمان برگزار مي شود: یاد شب های شعر انستیتو گوته

براي يادآوري و تكرار شب هاي شعر و سخن كه پيش از انقلاب از سوي انستيتو گوته آلمان در تهران برپا شد، به زودي برنامه اي با عنوان نخستين «جشنواره ادبيات و هنر» از سوي كانون نويسندگان ايران در تبعيد در شهر بندري هامبورگ برپا مي شود. در اين برنامه حدود 50 شاعر، نويسنده و منتقد ادبي اعم از ايراني و آلماني ضمن بازتاب ديدگاه هاي خود درباره شعر ادب و هنر، از وضعيت روزنامه نگاران، نويسندگان و به طور كلي اهل قلم در ايران هم سخن خواهند گفت. فريدون گيلاني مدير اين جشنواره و دبير كانون نويسندگان ايران در تبعيد به راديو فردا مي گويد

گزارش شهرام میریان از کُلن - برگرفته از تارنمای رادیو فردا

* * *

نمايشگاه گروه نقاشي «حلقه» بر اساس «عروسك كوكی» فروغ فرخزاد - سه شنبه ۳۱ خرداد 1384

گروه حلقه شامل چهار دختر نقاش ایرانی، 42 نقاشی بر اساس شعر عروسک کوکی از مجموعه تولّدی دیگر سروده ی فروغ فرخزاد کشیده اند که نمایشگاه آن این روزها در تهران در حال برگزاری است. در این نمایشگاه که از 27 خرداد به مدت شش روز در گالری الهه برپاست، ساناز علوی، لیلا سنایی پور، الهام بیاتی و آزاده شرکت، احساس فروغ را در رنگهای خود جستجو کردند. این تصاویر که از فضایی رومانتیک برخوردار است، با ورود به رویاهای جمعی زنانه، زندگی زن ایرانی را در قالبی انتزاعی بازگو می کند

الهام بیاتی در رابطه با شکل گیری این نمایشگاه موضوعی می گوید

آزاد شركت نيز معتقد است که

وی می افزاید که

یادآوری: برای خواندن ِ شعر ِ عروسک ِ کوکی نگاه کنید به تارنمای ِ زیر

اندر حکایت ِ حال ِ آن خواجه
1 که در حسرت "نَشر" نشست و کارش از "نَشر" به "حَشر" پیوست

خواجه ای از زُمره ی ایرانیان / بسته در کار ِ ادب عُمری میان
از همه چیز ِ جهان رُخ تافته / رامِش ِ جان در پژوهش یافته
مهر ِ ایران در دلش جوشان بُدی / در وفای ِ عهد ِ خود کوشان بُدی
هر زمان گفتی که : (ای ایران ِ من! / طبع ِ من، تاریخ ِ من، ایمان ِ من!) 2
مادر و پروردگار ِ پیر ِ من! / ای تو امّید ِ من و تدبیر ِ من
در پذیر این خدمت ِ فرزند را / واگُشای از پای ِ او هر بند را
*
خواجه روزی دفتری "ایران شناخت"3 / یافت، وان را با دل و با جان شناخت
دفتری دانش چو گنج ِ شایگان / کِش هر آن کس خواست، یابَد رایگان
بود در آن کاوِش ِ دانشوران / از همه سوی ِ جهان ِ بی کران
پس در آن وَرزید نقش ِ تَرجُمان / کرد اندر پارسی رازَش عیان
بست همّت زان سپس بر نشر ِ آن / تا سپارَد گنج را با مردمان
جُست از هرکس نشان ِ ناشری / همدلی، پیمان شناسی، قادری
سر به هر در زد به سودای ِ طلب / هیچ در بر وی نشد باز ای عجب
برنیامد یک سر از یک روزنه / ماند خواجه پشت ِ هر در یک تنه
دفتر ِ دانش به دستش بازماند / اشک حسرت از دو دیده برفشاند
*
روزی از سویی برآمد بانگَکی / کاست از اندوه ِ خواجه دانگَکی
مُدّعی گفتش: " بیاور دفترت / تا شوم در کار ِ نشرش یاوَرَت
عزم کردم جَزم تا نشرش دهم / عرضه بر ایران پژوهانش کُنَم
این منم طاووس ِ عِلّیین شده4 / بهر ِ این امر ِ مُهم تعیین شده
*
خواجه -- ناباور -- کمی دل شاد شد / بُرد این ظَنّ کز غمان آزادشد
مُدّعی را گفت: بس خوب آمدی! / وَه چه خوش هنگام و مطلوب آمدی
چشم بر راه ِ تو بودم مدّتی / تو فَرَج اندر قَفای ِ شدّتی
*
گفت و گویی کرد و پیمانی ببست / دفتر او را داد و خود یک سو نشست
با امید ِ وعده و قول و قرار / ماند کار ِ نشر را در انتظار
انتظارش لیک خود بیهوده بود / (از قضا سِرکَنگُبین صَفرا فَزود!)4
آنچه گفت آن مُدّعی روز ِ نُخُست / که: به سوی ِ نشر خواهم راه جُست
بود لافی از پی ِ بازار ِ خویش / بُرد دفتر را به حبس انبار ِ خویش
دفتر ِ دانش به مَحبَس خاک خورد / خواجه را خون در رگ ِ همّت فَسُرد
رفت ده سالی بدین بیهودگی / ای شگفت از این به مَحبَس بودگی
ناشر ِ بی"نشر" هرگز کس ندید / (این چُنین <ناشر> خدا هم نافَرید!)4
هرچه خواجه برکشید آه و فَغان / "مُدّعی" نشنُفت بانگ ِ "اَلاَمان
خواجه بر آن شد که رفتاری کند / چاره ای اندیشد و کاری کند
رفت نزد ِ داوری فریاد کرد / تا که دفتر را ز "حبس" آزادکرد
برگرفت آن را به خلوت درنشست / زان تلاش ِ بی ثمر طَرفی نَبَست
چون از آن صبر ِ گَران خیری ندید / رشته ی ِ امّید از نشرش بُرید
*
بار ِ دیگر بانگی آمد خواجه را / که: بیاور دفتر، از خلوت درآ
گفت آن نوآمده زان سوی ِ شهر/ خواجه را که: از کار کردی از چه قهر؟
دفترت را من کنم نشری گُزین / درخور ِ ایران که بادَش آفرین
وعده دادش با زبانی چرب و نرم / شد پذیرا دفترش را گر م ِ گرم
خواجه یک بار ِ دگر هم خام شد / خود به پای ِ خویشتن در دام شد
بست پیمان و به امّیدَش نشست / لیک نامَد هیچ جُز بادَش به دست
این یکی هم باز در سودای ِ خویش / نشر را ننهاد گامی نیز پیش
عاقبت از یاد بُرد آن وعده هاش / آن سخن گفتن به گرمی ز ابتداش
آتش ِ روز ِ نُخُستش درفَسُرد / ماند خاکستر به جا، آتش بمُرد
چون دو سال از بستن ِ پیمان گذشت / گِرد ِ کار ِ نشر ِ دفتر می نگشت
حُرمَت ِ پیمان به زیر ِ پا نهاد! / بار را در نیمه ره بر جا نهاد
گشت خواجه زین فَضیحَت غم زده / چون مصیبت دیدگان ماتم زده
بار ِ دیگر ماند او دفتر به دست / در حصار ِ تنگ ِ تنهایی نشست
دیگرش سودای ِ کار از دست رفت / از دلش شور ِ هر آنچه هست، رفت
*
روزی آمد بازَش آوایی دگر / کِش برانگیزد به سودایی دگر
ناشری دیگر ندایی تازه داد / مُژده ها از سعی ِ بی اندازه داد
وعده با قید ِ زمان همراه کرد / خواجه را از سِیر ِ کار آگاه کرد
داشت با وی مدّتی گفت و شنود / پیچ و تاب ِ راه را تبیین نمود
گفت از رنج و زیان در کار ِ نشر / هر زمان باری گران سربار ِ نشر
لیک بر پیمان ِ خود تأکید کرد / قول را پیشینه اش تأیید کرد
خواجه همدل شد بدو، امیدوار / که برآید خود از این پوینده کار
شادمان شد از نوید ِ وصل ِ یار / بو که این بارَش نشیند گُل به بار
بُرد از یاد آن سراب ِ سال ها / رفته در مُرداب، آب ِ سال ها
در جَبین ِ کشتی ی ِ پیچان ز موج / دید نور ِ رستگاری تا به اوج
بُرد دَم در سینه، دیگر دَم نَزَد / صبر پیشه کرد و دَم از غم نزد
بست پیمانی ز نو از بهر ِ نشر / تا که گردد شهروند ِ شهر ِ نشر
روز و شب را لحظه لحظه برشمرد/ تا که سالی را بدین سان درسپرد
طی شد آن مُهلت که ناشر داده بود / اندر آن پیمان و آن گفت و شنود
لیک پیغامی نیامد دل گُشا / که: بیا ای خواجه! شادان شو! بیا
دفترت آوازه در ایران گرفت / رنج طی شد، کار ِ تو سامان گرفت
*
خواجه گیج و مَنگ و حیران مانده بود / از کتاب و نشر و از گفت و شنود
گفت روزی ناشرش چون همدلان / او که بود از زُمره ی کارآگهان
خواجه جان! بیهوده در حیرت مَمان! / کار را آن گونه هم آسان مدان
نیستم من در پی کار ِ خلاف / بسته پیمان با تو بی لاف و گزاف
لیک در انبار ِ من کاغذ نماند/ کس کتاب ِ تازه ای از من نخواند
بود پیش از این دگرسان کار ِ من / کاغذ ِ آماده در انبار ِ من
هر کتابی کِش زمان ِ نشر بود / همچو خورشید از افق رُخ می نمود
لیک اکنون روزگار ِ مِحنَت است! / سودجویان را به ما صد منّت است
هست کاغذ، لیک بازارش سیاه! / کس به گردن می نگیرد این گناه
دست یابیدن به کاغذ در وطن / (گاو ِ نر می خواهد و مرد ِ کهن!)5
هست کاغذ در کف ِ جمعی بخیل / (دست ِ ما کوتاه و خرما بر نخیل!)5
راه ما باریک و تاریک است و تنگ! / (تا به حَشر این قافله لنگ است، لنگ!)5
*
خواجه بشنید این حکایت خیره ماند / سینه اش پُر آه و چشمش تیره ماند
سخت غمگین رو به یاری کرد و گفت / آنچه را یک عمر در دل می نهفت
هان! مَپنداری که ما دل مُرده ایم / "(از غم ِ بی آلتی افسرده <ایم>)"4
آلت ِ ما را همین کاغذ مدان / جُزء جُزء ِ قصّه تا پایان بخوان
آلت ِ ما جُز قلم آزادی است / این دو تا بُنیاد ِ هر آبادی است
گر قلم خشکید و دفتر خاک خورد / جهل شد پیروز و دانش جان سپرد
ور قلم در کار و آزادی رواست / حرف ِ نادان زان سپس باد ِ هواست
نشر ِ ما بیمار و کار ِ ماست زار! / این مرض از ما برآرد خود دمار
هیچ ملّت نیست بی فرهنگ شاد / مُلک ِ بی ناشر کجا فرهنگ زاد؟
این که ما داریم نامش نشر نیست / وعده هایش جُز به روز ِ حَشر نیست
با شتاب ِ این زمان کِی درخورَد؟ / عاقبت ما را به ترکستان بَرَد
تا که کار ِ نشر بر این پایه است / حاصل ِ دانش شکار ِ سایه است
هست دنیا در شتاب و ما به خواب / یک به یک از بی کتابی در عذاب
گر نجنبیم این زمان از جای ِ خویش / کِی دگر ما را بُوَد پروای ِ خویش؟
سیل ِ هستی می کَنَد بُنیاد ِ ما / مَحو گردد از جهان خود یاد ِ ما

بازگفتم شِمّه ای از کار ِ نشر / یک حکایت از تن ِ بیمار ِ نشر
خود مُفَصّل را از این مُجمَل بخوان / آنچه را دانستنی باشد، بدان
مختصر گفتم ترا بی بسط و شرح / تا کنم تنها حدیث ِ درد، طرح
شرح ِ این هجران و این خون ِ جگر / این زمان بگذار تا وقت ِ دگر! 4
جلیل دوستخواه
تانزویل، کوینزلند – استرالیا
1383 زمستان

----------------------------------------------------------------------------------------------

1

این مثنوی که بیانگر بخشی از پریشان روزگاری ی ِ کار ِ چاپ و نشر ِ کتاب در ایران ِ امروز است، نُخُستین بار در شماره ی

2

گُفتاوَرد از ابوالقاسم لاهوتی است

3
ایران شناخت نام مجموعه ی بیست گفتار ایران شناختی از دانشمندان ایران شناس نامدار جهان است که برای بزرگداشت استاد ایران شناس ممتاز آمریکایی آ. و. و. جَکسُن نشریافته است. ترجمه ی فارسی ی نگارنده از این مجموعه، پانزده سال است که در میان ناشران دست به دست می گردد و هنوز هم در صف ِ انتظار مانده است

4
گُفتاوِرد از مثنوی ی ِ جلال الدّین محمّد مولوی است

5

زبانزد و مثل رایج در میان مردم است

این کتاب دو جلدی ی ارزشمند، به لطف ِ نویسنده به تازگی به این دفتر رسیده است

نگارنده ی این خاطرات، نه از جَرگه ی اهل قلم و از نامداران این گروه؛ بلکه مردی ساده و بی ادّعا و رنج آزموده و تن و جان فرسوده و تجربه اندوخته از عُمق ِ اجتماع است که اکنون با نگاهداشتن ِ ساختار ِ ذهنی ی ِ خود در فرآیند زندگانی ی هشتاد ساله اش، دست به قلم برده است تا برآیند ِ آزمونها و آموخته های خود در دانشگاه اجتماع و تلخ و شیرین ِ تجربه هایش در پیچ و تاب های زندگی را با خوانندگان کتابش در میان بگذارد

از کتاب کاروان پور نمی توان و نباید مجموعه خاطره های سامانمند و شُسته رُفته و ساخته و پرداخته و ویراسته ی یک به اصطلاح "روشنفکر" را توقّع داشت. این اثر را باید به همین سان که هست و در "گونه" ی ِ ویژه اش دید و بررسید و ارزیابید و ردیف و جای سزاوار ِ آن را بازشناخت

زبان و بیان نویسنده ی این کتاب، چشم پوشیده از درون مایه ی سخن و پیامش و فراتر از گُفتاوَردهای فراوانش از سروده های شاعران و سخنوران نامدار و نیز رویکردهایش به بخشی از پژوهش های ایران شناختی و شاهنامه پژوهی ی نامداران این زمینه ها، زبان ِ ناب ِ توده و بیانگر ِ همه ی سویه ها و ویژگی های ِ "فرهنگ ِ توده" است؛ بی آن که از پالایه ی ِ پژوهش ِ یک فرهنگ ِ توده شناس ِ درس آموخته گذشته و رنگ و اَنگ ِ ساختگی ی ِ به اصطلاح "روشنفکرانه" به خود گرفته و دچار دیگردیسگی شده باشد. بر این پایه، ما در این اثر، گنجینه ی ارزشمندی از دستاوردهای ذهن و زبان ساده ترین و ناب ترین لایه های جامعه ی ایران در سده ی اخیر و با پشتوانه ی سرشار ِ یادمانده های از روزگاران ِ پیشین را در دیدرَس داریم که می تواند درون مایه ی پژوهشی سزاوار در راستای ِ شناخت ِ درست ِ این سویه از زندگی ِ ایرانیان باشد

نقطه ی فرازین ِ زندگی و پویش و کوشش ِ اجتماعی و فرهنگی ی نگارنده ی این مجموعه، رویکرد ِ مهرورزانه ی او به فردوسی و شاهنامه و کُنِشی بی دریغ و ایثارگرانه در پی ریزی ی نهادی به نام ِ بُنیاد ِ فرهنگی ِ فردوسی در شهر ِ زادگاه و پرورشگاهش اصفهان است که همه ی توش و توان او در دهه های اخیر، صرف ِ آن گردیده است. او همه ی فراهم آورده و اندوخته ی عمری کار و تلاش ِ سخت کوشانه اش را یکجا در طَبَق ِ اخلاص و ارادت نهاده و برای تحقّق بخشیدن به آرزوی دیرینه اش، عاشقانه تقدیم پیشگاه والای فردوسی ی بزرگ و مردم ایران کرده است

بر پایه ی این اقدام ایران دوستانه ی او و پی گیری هایش و نیز همدلی و همگامی ی شماری از نامداران و فرهیختگان اصفهانی، این طرح غرورانگیز ایران دوستانه به تصویب شهرداری ی اصفهان رسیده و در دهه ی گذشته بخشی از ساختمان ِ بُنیاد فردوسی در کرانه ی زاینده رود و در چشم انداز ِ پُل ِ باستانی ی شهرستان برافراشته شده و به سرانجام رسانیدن آن در دستور کار است. چُنین باد

نمودار طرح ساختمان بُنیاد در تصویر روکش جلد کتاب (تصویر بالای این بررسی) دیده می شود

بیشتر تصویرهای رنگین ِ چاپ شده در پایان جلد دوم، نمایشگر اثرهای هنری ی ِ ارزشمندی است که مولّف کتاب، عمری به فراهم آوردن ِ آنها سرگرم بوده و قصد دارد که پس از پایان کار ِ ساختمان و گُشایش بُنیاد فرهنگی ِ فردوسی، همه را به موزه ی بُنیاد بسپارد. افزون بر آن، شمار ِ زیادی کتاب نیز که یا خود گردآورده و یا به بُنیاد هدیه شده است در مجموعه ی اندوخته ی او جای دارد که قرارست هسته ی اصلی ی کتابخانه ی بزرگ ِ بُنیاد را تشکیل دهد. نویسنده ی این سطرها هم، کتابخانه ی شخصی ی ِ خود در اصفهان را یکجا به بُنیاد پیشکش کرده است

سالهای دوری به کُندی می گذرد. امید بازگشتن نیست. اگر هم باشد، نه من آنم که بودم و نه ایران همان ست که بود ... دلم برای کوههای وطنم تنگ شده! - از کتاب روزها در راه، یادداشت ِ روز 10/5/1988

ما آغاز پانزده سالگی ِ بررسی کتاب را به مجید گرامی و همه ی همکارانش شادباش می گوییم و پویایی و پایداری شان را در این راه فرخنده آرزو می کنیم

مجلّه ی "ا ِل" چاپ فرانسه، هر سال سه جایزه ادبی به کتابهای رمان، رمان پلیسی و غیر رمان اعطا می کند. داوران این جوایز خوانندگان این مجله هستند. جایزه کتاب غیرداستانی امسال به دکتر آذر نفیسی و کتابش لولیتا خوانی در تهران اهدا شد. دکتر آذر

نفیسی در مورد این جایزه می گوید: "اهمیّت این جایزه در این است که خوانندگان کتابها آن را اعطا می کنند." وی می افزاید

که : "در این مراسم، نخست نویسندگان با خوانندگانی که در گروه داوران مجلّه حضور دارند دیدار می کنند و پس از پرسش و پاسخ، جایزه بدانها اعطا می شود." بانو نفیسی می گوید: "دو جایزه ی دیگر امسال در دو زمینه ی رُمان و رُمان ِ پلیسی به دو نویسنده ی فرانسوی داده شد." وی می افزاید: "مساله ای که برای من جالب بود، این بود که چه گونه ادبیّات واقعا در وَرای ِ محدودیّت های مرزی و قومی می رود و برای آنها (داوران) جالب بود که چه گونه دانشجویان در ایران علاقه مند به ادبیّات و خصوصا ادبیّات غرب هستند ." شهران طبری - رادیو فردا - لندن

با سپاس از پژمان اکبرزاده برای نگارش متن و دکتر کاظم ابهری برای فرستادن ِ آن به این دفتر

ساسانیکا نام یک برنامه و طرح پژوهش دانشگاهی ی ِ امروزین در گُستره ی ِ جهان و با همکاری و همگامی ی شمار زیادی از پژوهشگران ایرانی و جُز ایرانی، به سرپرستی ی دکتر تورج دریایی استاد دانشگاه فولرتن در آمریکاست

برای آشنایی با این برنامه ی ویژه ی شناخت سویه های گوناگون فرهنگ و تاریخ

دوره ی مهمّ ِ شهریاری و فرمانروایی ی ساسانیان و دست یابی به کلیدهای راه یابی به این پژوهش ارزنده و سودمند، می توان به

روی آورد و افزون بر همه ی آگاهی ها در این راستا، با فصلنامه ی نامه ی ایران باستان به دو زبان فارسی و انگلیسی نیز آشنا شد و با مطالعه ی دستاورد ِ این پژوهشها از داوری های سطحی و احساسی و خیال بافی در باره ی فرهنگ ایران باستان رهایی یافت و به برداشت های درست ِ دانشی و پژوهشی و دارای خاستگاه و پُشتوانه و سند و مدرک با اعتبار روی آورد

احمد شاملو، شاعر سرآمد و توانای معاصر نه تنها در میان فرهیختگان و هنردوستان کشورهایی که آشنایی و الفت دیرینه ای با فرهنگ و ادب ایرانی دارند، بلکه در سرزمین دوری همچون زلاند نو نیوزیلند) و بومیان آن مائوریها نیز چهره ای شناخته و ستودنی است )

هفته ی پیش، کانال تلویزیونی ی ویژه ی مائوریها فیلم زندگی ی احمد شاملو ساخته ی بهمن مقصودلو را به زبان فارسی و با زیرنوشت ِ انگلیسی در یکی از برنامه های فرهنگی ی خود پخش کرد و به ارج گزاری و بزرگداشت شاعر بزرگ ایرانی پرداخت

* * *

از سوی دیگر، همین چندی پیش آگاهی یافتیم که یک هم میهن (؟!) شاملو (شخصی مشهور به جامعه شناس) در نوشتاری تاسف انگیز به دشنام گویی و تهمت زدن به شاعر نامدار روزگارمان پرداخته و کوشیده است تا چهره ی راستین هنرمند و شاعر آزاده را مغشوش گرداند

به راستی در برابر چنین تلاش های رسوایی، چه می توان گفت بهتر از آنچه خواجه ی بزرگ شیراز گفت