CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

* * *

نوشته شده در سه شنبه 8 فروردين1385ساعت 21:52 توسط رضا مرادي غياث‌آبادي

رضا مقصدي، باغبان ِ باغ ِ سبز ِ شعر

يادداشت ويراستار


آنچه در اين درآمد خواهدآمد، متن فراخوان ِ فرستاده ي ِ دوست پژوهنده ي ارجمند آقاي دكتر تورج پارسي در مورد ِ گاه شمار ِ خورشيدي ي ايراني و خاستگاه آن و پيوندش با نوروز و پاسخ ِ نگارنده ي اين يادداشت بدان است كه پيشتر زير شماره ي 287 در همين صفحه نشريافته بود و سپس به دليل يك نابهنجاري ي فنّي، از صفحه ناپديد شد. امروز آقاي دكتر پارسي، متن هاي دوگانه ي فراخوان خود و پاسخ مرا -- كه براي نشر در تارنماي خود آماده كرده اند -- همراه با چند سطرتوضيح، ديگرباره به اين دفتر فرستادند كه به سبب بايستگي ي رويكرد به درونمايه ي آن با سپاس از ايشان، در زير شماره ي 289 در اين صفحه بازنشرمي دهم. ج. د.

* * *

دو سروده از:

با سيب کوچک سرخي
که گونه های کودک من را
به گاه خنده می ماند،
با آفتاب و ماهی و آئينه
با سنبل و با سبزه و سرود
و خنده های زنم،
با هزار ناز و به عرياني،
آن جا،
بهار ميان سفره نشسته َست


امّا، نشسته باز هم
هزارها نوبرگ سوخته،
اين جا،
در سينه ي ِ شکسته ي ِ روز ِ من،
زين سال های هميشه خزاني.
آن جا،
در هفت سين خانة ما،
ياد بهار را
چندين نشانه در ميانه است؛
اين جا، امّا،

در سينه ي ِ شکسته ي ِ روز ِ من
اين قلب، خون شده ست
آري،
تنها نشان شمايان؛
آه ای هزارها بربادرفتگان
در خاک خفتگان
انبوه نوجوانه های خزاني!
تنها
نشان شمايان باد
در سينه ي ِ شکسته ي ِ روز ِ من،
اين قلب، خون شده
باري
اين ساغَر ِ شَرَنگ ِ نهاني.

از خود به در شدم، به تماشای عاشقی؛
آتش گرفته، مستِ تمنّای عاشقی.
آغوش ِ جان گشوده، دیگر، به بیکران؛
زین جای عاشقی، تا آن جای عاشقی.
گردانده ام عنان را، از باغ سرو و بید؛
زی شیرْزارْ بیشه یِ اَفرای عاشقی.
اندیشه ام کشاندهَ ست٬ دیگر، به راه ِ نو؛
زی فتح ِ آن چَکادِ بُلندایِ ِعاشقی.
سقف از فلک شکافم٬ اکنون٬ به تَن تَنن؛
طرح افکنم نوین از سیمای عاشقی.(1)


فردوسی ِ سِتُرگم! یادت به جاودان٬
مانَد به دهر و شیوه یِ شیوای عاشقی.
خیّام جان! بنوشم جامی به یاد تو؛
ریزم به خاک جرعهَ ی در پای عاشقی.
ای مولوی! بزن نی زین نی سِتان عشق؛
پر کن جهان ز بانگ ِ هَراهای عاشقی.
سعدی به راه آور من را به نَرد ِعشق؛
تا زُبده تر شوم در تُرنای عاشقی.
حافظ! عزیز من! دل من! جان من! بزن
آتش به جان من، به گُدازای عاشقی.
فرزانگیت سوخت مرا تا به استخوان؛
من شعله ام کنون٬ ز جفاهای عاشقی.
هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق*
ثبت است نام او چو به طُغرای عاشقی.
ایرج بیا که عارفم امشب فرا رسید؛
از نوبهار حُسن تَوَلاّی عاشقی.
* *
یادی کنم دگر٬ اخوان جان! بهل، کنون: (2)
از یوشِ زادگاه و ز نیمای عاشقی.
از شاملو نویسم و از عشق آبی اش (3)
آبی کنم جهان زین دیبای عاشقی.
از صادق٬ از هدایت مان هم دمی زنم:
آن خودکشنده تشنه یِ دریای عاشقی
توضیح علّت خودکشی اش را نوشته او٬
در بوف کور، مرغک تنهای عاشقی.
گلشیری اش پی آمد و راه وُرا گرفت؛
با فتح نامه ای ز مُغی های عاشقی.
آه ای فروغ عشق و شعور از زنانگیت،
بردیم تا به اوج تقاضای عاشقی.
* *
جمشیدجان!(4) بدران این پرده های وَهْم؛
عریان شود که، بل، زن ِ رویای عاشقی.
عریان کُنش که بوسه زنان بر تنِ خدا،
عریان شویم، مرد توانای عاشقی.
این پیرمرد ِ خِنزِری(5)از خود به در کنیم
از خود به در شویم و بُرنای عاشقی.
کشتندمان ز شرم ِ تمنّای جسممان
این کِرمَکان گَندِ ریاهای عاشقی:
ما نطفه بستگانِ هم آغوشیِ ِ دو تن؛
ما زادگان لذّت بی تای عاشقی.
* *
از نیچه پُر شده ام، برکش حجاب ماه!
عریان شویم تا که به سودای عاشقی.
از من بنوش جرعه ای ای ماهْ روی من!
سیراب شو ز شربت اعلای عاشقی.
بگذار تا بنوشمت، از خود به در شوم،
چاوش شوم به هَی هَی و ها های عاشقی.
نوروز آمده، هَله! جامی به هم زنیم؛
بانوی ِ عشقْ تو، من آقای ِعاشقی.
چون جاگرفته ام به دلت، در امان منم؛
رویینه ام به مامن اَولای عاشقی.
پروا نِهَم ز سر، دگر از عشق دم زنم؛
پروای هرچه، غیر از پروای عاشقی.
* *
آن پیر را که «هیچ»(6)به ما گفت در ورود؛
بیرون کنیم از دلِ آن جای عاشقی.
شاعر منم که آه جهانی ست در دلم؛
«خال لبش» (7) کجاست؟ هیچای عاشقی!
خون از زمین برآرم و با نور آفتاب،
شیرش کنم به کامِ نوزای عاشقی.
زاِحساس هیچ او به وطن، هیچ ما شدیم؛
هیچینه زار، میهن مولای عاشقی.
مولای عشق! زرتُشت! مستم تو کرده ای
نور از رُخَت گرفت این انشای عاشقی.
با قصد و اختیارت(8) سازی تو این جهان
زی نور می بری این دنیای عاشقی.
زرتُشت جان! برآور از این گُمی ِ مان،
تا رو کنیم سوی اهورای عاشقی.
روشن شود جهان، چو بیامیزمت به مهر،
با کانت و راسل، آن یل دانای عاشقی.


شب را نگاه کن که چه سان چتر گُستَرَد
با رنگ خویش، بر همه جاجای عاشقی.
* *
اما به در شویم هله! مایان از این ظُلام،
ما زادگان میهن پایای عاشقی.
ما گورزادگانیم، از گور در شویم؛
رؤیت کنیم نَومَهِ رَخشای عاشقی.
در گور خویش مانده و از کِرمِ «من» پریم.
خالی شویم زی پُری از «مایِ» عاشقی.
تا فرد نیستیم، ز اندیشه خالی ایم:
جزیی ز بُهتِ جمعی ِ کانای عاشقی.
اندیشه گر شویم، جوجو، به سوی دوست؛
جاری شویم تا که به دریای عاشقی.
یک زنده، یک نوآور ِ چالاک ِ چاره جو،
نوجوی راه و رسم و دواهای عاشقی.
از خود به در شویم و از این زنده-مردگی
پَرّان شویم با پر عَنقای عاشقی.


این پارلمان که طرحش تبعید را گرفت،
طرحی ست زی بنایِ ِ شورای عاشقی.
آمد که بازگیرد آن شَرحِه شَرحِه را
از چنگِ قاتلانِ ابنای عاشقی.
آمد که باز سازد هیچینه گشته را،
با سعی دست و کوشش پاهای عاشقی.
* *
منعم مکن، اگر که کمی هم به راه عشق،
دم از گِله زنم وُ ز تقوای عاشقی:
یعقوب وار وااَسَفاها همی زنم*
در هجر ِ روی ِ یوسف ِ زیبای ِ عاشقی.
ترسم برادران غیورش قبا کنند*
پیراهنش، بریده به بالای عاشقی.
آمد که راه جوید و بُن بست، خود، شدهَ ست:
آن کس که خواندمان به صَلاهای عاشقی.
* *
دم از یگانگی زدم اکنون، جداسرم:
گویم کمی کنون، ز جداهای عاشقی.
هیمن! هژار! بی کَسِ بی کس فسرده ام!(9)
کُردیم ما و گُرد صفاهای عاشقی.


بی که س! هیمه ن! ماموستا هه ژار!
کردین ئیمه، گُردی ته وانای ئاشقی.
هه نبانه که ت (10)پره ماموستا هه ژار!
له شیئر و هه لمه ت و ئالای ئاشقی.
آلاکه مان نه که وی له و شاخه کانمان،
هم درد و تاسه مان، له هیوای ئاشقی.
یه ک پاره مله تین نه قه ومیک ژیر و ژار،
خومان بنه ره تین، به ئه یرای (11) ئاشقی.


ما پاره ملّتانیم (12) نَ اقوام خوار و زار
ایران بنائی از همه تاهای عاشقی.
از کُرد و از عرب، ز بلوچ و ز ترکمن
از فارس که گشتهَ ست میان رای عاشقی.
از آذریِ ِ تُرک زبان راه عشق پرس
ستار و باقرش، دو لواهای عاشقی.
از ساعدیِ ِ ترک بگو ای صمد، سخن؛
وز شهریار ِ دل شده، تنهای عاشقی.
این پاره ملّتان همه سی مرغ گشته اند:
سیمرغ گشته ای به فراهای عاشقی.
* *
دستی به جام باده و دستی به زلف یار""
رقصی کنیم، ما همه همپای عاشقی.
چوپی کشان، گندم و جو، رج به رج شویم(13)
چرخان شویم سوی هواهای عاشقی.


نوروزتان مبارک ای مردمان مهر!
پویندگان راه خداهای عاشقی!
* *
گفتم که حافظا! تو چه بینی به شعر من؟
وین صَیحه های سرکش سُرنای عاشقی؟
با خنده گفت: با همه یِ لغزه های کار،
وان لرزه های شََیهه یِ کَرنای عاشقی،
شکر شکن شوند همه طوطیان هند*
زین قند پارسی و حلوای عاشقی. (14)


از 24 تا 26 اسفند 84 ، دارمشتات (آلمان)
----------------------------------------------------------------
* همه مصرع هائی هستند از حافظ
1- اشاره است به این مصرع حافظ: فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم.
2- اشاره است به این بیت اخوان، در یکی از اخوانیاتش: در انتهای این قدمائی شعر/ یادی کنیم حضرت نیما را
3- اشاره به این سطر از شاملو: آی عشق! آی عشق! رنگ آبی چهره ات پیدا نیست.
4- جمشید طاهری پور که با رمزگشائی از بوف کور صادق هدایت، کاری کارستان کرده است. می توانید در سایتهای ایران امروز و ایران گلوبال بخوانیدش.
5- اشاره است به پیرمرد خنزر پنزری بوف کور هدایت.
6- در هواپیما، خبرنگاری از خمینی پرسید: چه احساسی دارید از این که پس این همه سال، به وطن باز می گردید؟ و شنیدیم همه: هیچ!
7- اشاره است به این مصرع از ترهات خمینی: من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم.
8- بن مایه جهان بینی زردشت که شهرستانی، در الملل و النحل، آن را شرح داده است: تقسیم پویش های جهان انسان به دو سپهر قصد و اختیار و خبط و اتفاق است. به طرحی برای نجات از بن بست 3 در سایت ایران گلوبال رجوع کنید.
9- شاعران بزرگ کرد. ترجمه تکه کردی شعر این است: پس از خطاب به آن سه شاعر بزگوار می آید : کردیم ما گرد توانای عاشقی ٬ ماموستا هه ژار هنبانه (انبان) تو پر است از شعر و حمله (تلاش) و پرچم عاشقی ٬ پرچممان فرو نیفتد از کوهستان ها مان و نیز درد و اشتیاقمان در آرزوی عاشقی ٬ ما یک پاره ملتیم. نه قومی پست و زار ٬ خود ما بن رج (بن پایه) «ای رای» عاشقی هستیم؛ ای را در زیر توضح داده شده است.
10- هه نبانه: انبان. ماموستا هه ژار نام فرهنگ کردی به کردی به فارسی خود را گذاشته است هه نبانه ی به ورینه: انبان درویشی. و این درویش، این دهخدای کرد، کار یک فرهنگستان را یک تنه کرده است؛ آن هم دوزبانه.
11- ئه ی را: ایرا: اینجا به کردی. زنده یاد بهاالدین دولتشاهی، یک پیرمرد بازنشسته آکادمی ندیده کرمانشاهی بیست سال آخر عمرش را گذاشت روی کشف رمز زامیادیشت اوستا. شرحش مفصل است. به زودی در مقاله ای پیرامون مسئله کرد، در این باره خواهم نوشت. هم او ایران و توران را در تقابل با هم معنا کرده است: در یک شاخه هند و ایرانی انشقاقی روی داده است. آنها که مانده اند خود را ایرائی (اینجائی) نامیده اند و جدا شدگان را توریائی (توریده ها: قهر کرده ها) توریدن (توریان) هنوز در کردی کاربرد دارد و در گیلکی هم تور یعنی دیوانه. و باید توجه کرد که در آلمانی و انگلیس هم اینجا می شود هی یر.
12- پاره ملت را معادلی برای (ساب ناسیون) گرفته ام. امیدوارم این اصطلاح مشکل نام نهادن بر پاره ملت های ایرانی را حل کند. در همان مقاله که ذکرش رفت، در این باره بیشتر توضیح خواهم داد.
13- چوپی رقص کردیست. و گنم و جو (گندم و جو) اصطلاحی برای یک در میان دست هم را گرفتن زنان و مردان در چوپی. گه نم و جو ده س بگرین! گندم و جو دست هم را بگیریم.
14- و یک توضیح: شاعران و نویسندگانی که در این قصیده نامشان را برده ام، کسانی هستند که بیشترین تاثیر را بر من و شعرم داشته اند؛ و این به این معنا نیست که من برای دیگران ارزشی قائل نیستم: رودکی، سنایی، قائانی، خاقانی، ناصر خسرو، شاعران سبک هندی و حتی عنصری ها و عسجدی ها و فرخی ها، یعنی شاعران به اصطلاح درباریِ دیگدان از نقره زننده همه در بنای فرهنگی که به ما رسیده است نقش داشته اند و از معاصرها همه عزیزانی که درگذشته اند و آنان که زنده اند و من از همه شان هم آموخته ام. دلم نیامد نامی از اسماعیل جان خوئی و بانو سیمین بهبهانی، در کنار درگذشتگان بیاورم. وگرنه از این دو هم بسیار آموخته ام و نیز از دولت آبادی و درویشیان و براهنی و گلستان و عباس میلانی و مانی، شمس لنگرودی، حمیدرضا رحیمی و..... زنده باشند هنوز سالهای سال.

3/24/2006
Publication of Old Maps of Persia (Iran) in The Netherlands

By Pejman AkbarzadehPersian Gulf Online Organization Rep. in Tehran


In the course of history, the Persian Empire has been extensively mapped by well-known cartographers of the world. However, the absence of a good carto-bibliography with adequate descriptions of such maps has always been deeply felt not only by scholars but by friends of the history and geography of Persia as well.
Order from amazon
Fortunately, Brill Academic Publishers of The Netherlands has recently succeeded to publish a superb book, entitled: "General Maps of Persia", with 330 pages, making such a work available. The same publisher had previously printed a range of atlases of the old maps of South-East Asia, Middle Asia and the Islamic world.
This book has been written by Cyrus Alai, a Persian (Iranian) consulting engineer and a scholar, living in London. He was born in Tehran, graduated from the Technical University of Berlin and lectured at the University of Tehran for eight years. Dr. Alai, when returning to Europe, collected old maps of Persia and studied the history of cartography, alongside his engineering work. The entry on Cartography of Persia in the Encyclopedia Iranica has been written by him.


Peter Barber, the Head of the Map Library / British Library writes: "It [this book] is most informative and clearly set out and looks lovely too – it seems destined for the scholar's library, the collector's bookshelf and the amateur's coffee table: a very rare achievement." Tony Campbell from the Maphist(ory) discussion group states: "Whether you are an interested amateur, a cartographic historian or a librarian, you can be assured that will have seen nothing like this book before…These maps are in different ways a potent symbol of the Iranian national identity."
The book has been arranged in two main sections. The first section 'Ptolemaic maps of Persia' begins with an historical background and includes information about the life and work of Ptolemy. The 'Fifth Map of Asia', which represents Persia, has been discussed in detail, supported by depicting several different editions of the above-mentioned Ptolemy's map.


The second section, covering other general and regional maps of Persia, has been divided into ten sub-sections according to the countries in which they have been produced: Italian, Dutch, French, Germanic, British, Russian, American, Persian, Turkish and Spanish/Portuguese maps. It closes with a curiosity map, showing Persia as a Persian cat.


The book contains more than 400 map entries and 200 illustrations. It seems that all the important general maps of Persia from the early editions of Ptolemy at the end of the fifteenth century until 1925, when the Qajar dynasty was overthrown, have been covered. At the end of each entry, further details concerning editions and variations, other related maps, historical notes and unique or important features are provided.


The large number of indexes at the end of the book should enable scholars and librarians to identify any map of Persia with ease. This book, with its beautiful design and a perfect balance between history and geography, will appeal not only to scholars, but to a wide range of readers.


An important fact for Persians (Iranians), particularly the scientific society of the country, is that the author has rescued many maps of Persia from obscurity. As Cyrus Alai states: "It should be noted that those scientific works published by well-known international academic publishers, like Brill, will reach every geographic and cartographic institution, foundation for oriental studies and major libraries worldwide. Thus, apart from helping scholars of the history and geography of Iran, this book will be a good presenter of the glorious culture of Persia."
We should also remember Mr. Abbas Sahab, who in 1975 for the first time produced an atlas in black-and-white, containing some of the old maps of Persia.
Regarding the terms "Persia" and "Iran" in Western languages see:http://sharghnewspaper.com/841010/html/societ.htm (in Persian) or http://www.payvand.com/news/05/sep/1166.html (in English)