Tuesday, July 28, 2009
جشن ِ امُردادگان خُجسته‌ه‌باد!
هفتم ِ امُرداد (امُردادروز در امُردادماه) * در گاه‌شمار ِ ایران ِ باستان، یکی از جشن‌های ِ دوازدگانه‌ی ِ سالیانه در روزهای ِ هم‌نام‌شدن ِ روز و ماه است که ایرانیان، در هر زمان و هرجایی، آن را برای گرامی‌داشت ِ منش و کُنش و خویش‌کاری‌ی ِ امُرداد (/ در گاهان ِ زرتشت و اوستای ِ پسین: اَمِرِتات به مفهوم ِ بیمرگی/ جاودانگی) یکی از فروزه‌های ِ شش‌گانه‌ی ِ خِرَد و دانش ِ فرمان‌روا بر فرارَوَند ِ هستی (نام‌بُردار و شناخته به اهوره‌مَزدا) است.
ایرانیان ِ خردوَرز و فرهیخته، از هزاره‌های ِ گم‌شده و دور، این جشن ِ فرخنده را برگزارکرده و ستوده و گرامی داشته‌اند. ما نیز، امروز پا بر جای ِ گام‌های ِ آن جاودانگان ِ وَرجاوند می‌گذاریم و راه ِ زرّین ِ آنان را می‌سپاریم و در میهن یا هر جای ِ گوی ِ زمین که هستیم،امردادگان ِ زیبا را با شور ِ جان و سرور ِ دل، جشن‌می‌گیریم و دست می‌افشانیم و پای‌می‌کوبیم تا پیوند ِ ناگسستنی‌ی ِ خود به فرهنگ ِ والای‌مان را در برابر دیدگان ِ جهانیان، به نمایش بگذاریم و بار ِ دیگر بر جاود انگی‌ی ِ این فرهنگ و دست‌آوردهای ِ شکوه‌مند ِ آن، ببالیم.
در یادگارهای ِ کهن ایرانی،از این روز و جشن ِ ویژه‌ی ِ آن، سخن ِ بسیار گفته‌شده‌است در متن ِ پهلوی‌ی ِ بُندَهِش، می‌خوانیم:
"امُرداد ِ بی‌مرگ، سَروَر ِ گیاهان ِ بی‌شمارست؛ زیرا او را به گیتی، گیاه، خویش است. گیاهان را رویانَد و رَمه‌ی ِ گوسفندان را افزاید؛ زیرا همه‌ی ِ دام‌ها از او خورند و زیست‌کنند. به فِرَشکرد ِ [/ نوگردانی‌ی ِ جهان و زندگی در پایان ِ کار ِ جهان به سالاری‌ی ِ سوشیانت، رهاننده‌ای از تبار ِ زرتشت]، نیز "انوش" [/ خوراک ِ بیمرگی] را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امُرداد [از او] آسوده یا آزَرده بُوَد..."
(گزارش ِ دکتر مهرداد بهار در پژوهشی در اساطیر ِ ایران، چاپ یکم، ص ۱۱۷)
با روی‌کرد به خویش‌کاری‌ی ِ امرداد در جهان ِ اَستومَند (/ جهان ِ مادّی) که نگاهبانی از گیاهان ِ روی ِ زمین و سرسبز و باروَرنگاه‌داشتن ِ آنهاست، و نماد ِ جاودانگی و بیمرگی و جوانی‌ی ی همیشگی به شمارمی‌آ‌ید،، مسعود سعد ِ سلمان، چکامه‌پرداز ِ سده ی پنجم ِ هجری، می‌گوید:
"روز ِ مُرداد [/ امُرداد] مُژده داد بدان
که جهان شد به طبع، باز جوان."
هریک از فروزه‌های دوازده‌گانه که جشن‌های هم‌نامی‌ی ِ روز و ماه برای ِ گرامی‌داشت ِ آنها برگزارمی‌شود، گل ِ ویژه‌ای دارد. گل ِ ویژه‌ی ِ امُرداد، زنبق (/ چمبک) است.
نمادی خیالی از «امِرِتات» (امُرداد)
*کسانی با در شمار آوردن ِ روزهای ِ سی و یکم ِ شش ماه ِ نخست ِ سال در گاه‌شمار ِ کنونی، زمان ِ برگزاری‌ی ِ جشن‌های ِ ماهانه‌ی ِ از اردیبهشت تا اسفندماه را به پس می‌برند و از جمله، زمان ِ جشن ِ امردادگان را سوم ِ امرداد می‌شمارند. امّا – چُنان که پیشتر هم در همین تارنما نوشته‌ام – این برداشت نادرست و ناهم‌خوان با زمان‌شناسی‌ی ِ بُنیادین ِ این جشن‌ها (هم‌نامی‌ی ِ روز و ماه) و گونه‌ای دست کاری‌ی ِ ناسزاوار در نمودی از فرهنگ ِ باستانی‌ی ِ ایرانیان است.
