Saturday, January 31, 2009

 

شكوه ِ آتش ِ فروزان ِ سَده در سراسر ِ ايران : پيوستي بر درآمد ِ ٤ : ٣٣، زيرْ بخش ١


آتش ِ جشن ِ سَده، آتش ِ مهر ِ وطن است
کاندر این مُلک نخواهد که شب تار بُوَد
خرّم است این سَده و شادروان باد که گفت:
"شب ِ جشن ِ سَده را حُرمت ِ بسیار بُوَد"


متن ِ كامل ِ اين سرود را با آواز ِ اميد فرهنگ

از اینجا بارفروگذاري (دانلود) كنيد و بشنويد.



جشن ِ سَده در تهران با شركت ِ ده هزار تن، برگزارشد.



يادداشت دوم ِ ويراستار


شنبه دوازدهم بهمن ماه ١٣٨٧ خورشيدي
(سي و يكم ژانويه ٢٠٠٩)


در پي نشر ِ درآمد ِ ٤ : ٣٣، زيرْ بخش١، ويژه ي شادباش و گرامي داشت ِ جشن ِ باستاني ي سَده، امروز گزارشها و تصويرهايي از برگزاري ي اين جشن شكوهمند در تهران و برخي از شهرها و روستاهاي ميهن مان به اين دفتر رسيد كه با سپاسگزاري از فرستندگان، پيوندْنشاني هاي آنها را در اين پيوست مي آورم.



نكته ي چشم گير و سخن ِ سزاوار وستودني در گفتارهاي هم ميهنان زرتشتي در اين جشن آيين، اين است كه «سده» تنها جشن ِ پيروان ِ كيش ِ زرتشتي نيست، بلكه جشن ِ ملّي و همگاني ي ِ تمام ايرانيان با هر دين و مذهبي است. حضور ِ پرشور ِ انبوهي از ايرانيان ِ جُز زرتشتي در جشن ِ سده ي امسال، خود گواه ِ درستي ي اين سخن است.



نماينده ايرانيان زرتشتي: جشنهايي چون سده را براي جهانيان ثبت جهاني كنيد

گزارش و تصاوير جشن سده در كرمان
رقص شعله هاي آتش سده در پيررهگذر(1)
رقص شعله هاي آتش سده در پيررهگذر(2)
ده هزار نفر در تهران به تماشاي آتش سده نشستند(1)
ده هزار نفر در تهران به تماشاي آتش سده نشستند(2)
جشن سده شيرازي ها
گزارش جشن سده در اهواز
آتش سده در اصفهان
گزارشي از جشن سده كرجي ها
رقص شعله هاي آتش سده در پيررهگذر(1)
رقص شعله هاي آتش سده در پيررهگذر(2)
گزارش و تصاوير جشن سده در نرسي اباد يزد
جشن سده در باشگاه جوانان زرتشتي
دختران گيو پيش از همه آتش سده را افروختند
پيام نماينده ايرانيان زرتشتي به مناسبت جشن سده

خاستگاه: رايانْ پيامي از داريوش ايراني
* * *
مجله فرهنگ: جشن سده در ايران



جشن سَده، يکي از جشن‌هاي همگاني ايران کهن، در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه برابر با آبان روز از بهمن ماه با افروختن هيزمي که مردمان، از پگاه بر بام خانه خود يا بر بلندي کوهستان گرد آورده‌اند، آغاز مي‌شود. جشن سده يک جشن ملي ايرانيان است و به هيچ دين و مذهبي مربوط نيست.جشن «سَـدَه» بزرگ‌ترين جشن‌ آتش و يكي از كهن‌ترين آيين‌هاي شناخته شده در ايران باستان است.
در اين جشن در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه، همه مردمانِ سرزمين‌هاي ايراني بر بلنداي كوه‌ها و بام خانه‌ها، آتش‌هايي برمي‌افروخته و هنوز هم كم‌‌وبيش بر مي‌افروزند. مردمان نواحي مختلف در كنار شعله‌هاي آتش و با توجه به زبان و فرهنگ خود، سرودها و ترانه‌هاي گوناگوني را خوانده و آرزوي رفتن سرما و آمدن گرما را مي‌كنند. همچنين در برخي نواحي، به جشن‌خواني، بازي‌ها و نمايش‌هاي دسته‌جمعي نيز مي‌پردازند.
آنچنان که جابر عناصري در کتاب «تجلي دوازده ماه» و رضا مرادي غياث آبادي در کتاب «نوروز نامه» نوشته اند، امروزه اين مراسم در ميان روستا‌نشينان شمال شرقي كشور (همچون آزادوَر و روستاهاي دشت جوين)، در بخش‌هايي از افغانستان و آسياي ميانه (با نام «خِـرپَـچار»)، در كردستان (پيرامون سليمانيه و اورامانات)، نواحي مركزي ايران (با نام‌هاي «هله‌هله»، «كُـرده»، «جشن چوپانان») و در ميان برخي روستانشينان و عشاير لرستان، كردستان، آذربايجان و كرمان رواج دارد.جشن سده هيچگاه به هيچيك از اقوام يا اديان باستان ارتباطي نداشته و همواره جشني ملي و برگرفته از شرايط اقليمي و رويدادهاي كيهاني بوده است. قدمت زياد اين مراسم باعث شده تا در باره دلايل برگزاري آن روايت‌هاي بسيار متعدد و متناقضي در منابع قديم ثبت شود.
با اينكه در هيچيك از متون پهلوي و منابع زرتشتي عصر ساساني و پس از آن، نامي از جشن سده و مراسم آن برده نشده و پيداست كه اين جشن در مغايرت با سنت زرتشتي بوده است؛ اما خوشبختانه در دوران معاصر اين مراسم در ميان هم‌ميهنان زرتشتي نيز رايج شده است كه البته در شيوه برگزاري، به برخي آيين‌هاي كهن و گاه مهم آن توجه نمي‌شود.

معناي واژه ي سده


مهرداد بهار در کتاب «پژوهشي در فرهنگ ايران» و رضا مرادي غياث آبادي در کتاب ياد شده ي بالا، بر اين باورند که سَدَه در زبان اوستايي به معناي برآمدن و طلوع کردن است و ارتباطي با عدد
١٠٠ ندارد. عدد «سد» به شکل «صد» مُعرّب شده است در حالي که واژه «سده» به شکل «سَذق» مُعرّب شده است. روايت‌هايي که جشن سده را به صد روز گذشتن از زمستان و يا پنجاه شب و پنجاه روز مانده به نوروز تعبير مي کنند، همگي از ساخته هاي جديدتراست و در متون قديمي نيامده‌اند.

جشن سده در شاهنامه


داستان پديدآمدن آتش و بنياد نهاندن جشن سده در شاهنامه بدين گونه آمده است که هوشنگ با چند تن از نزديکان از کوه مي‌گذشتند که مار سياهي نمودار شد. هوشنگ سنگ بزرگي برداشت و به سوي آن رها کرد. سنگ به کوه برخورد کرد و آتش از برخورد سنگ‌ها برخاست.داستان كشف آتش در زمان هوشنگ، هيچگاه باور ايرانيان نبوده و از ساخته‌هاي جديدتر است. اين فرضيه امروزه مورد توجه بيشتر شاهنامه‌شناسان قرار گرفته و از جمله در نسخه‌هاي تصحيح شده آقايان، استاد جلال خالقي مطلق و مصطفي جيحوني، داستان كشف آتش به دلايل بسياري در زمره بيت‌هاي افزوده شده و الحاقي شاهنامه آورده شده‌است. از سويي از اين داستان در هيچ يك از متون تاريخي مقدم بر شاهنامه و گاه متاخر بر آن ياد نشده است و همچنين مي‌دانيم كه كشف آتش بسيار كهن‌تر از عصر هوشنگ است كه با توجه به اشاره‌هاي شاهنامه در باره چگونگي و دستاوردهاي زندگي انسان در آن دوره (ساخت ابزار ريزسنگي، يكجا‌نشيني، آغاز كشت‌وزرع و اهلي كردن برخي حيوانات)، مي‌بايست با دوره‌اي منطبق باشد كه در باستان‌شناسي بنام «ميان‌سنگي/ مزوليت» (حدود ِ ٨٥٠٠ تا ٤٠٠٠ پبش از ميلاد) خوانده مي‌شود. و از سوي ديگر اين بيت‌ها در ‌برخي نسخه‌هاي متقدم شاهنامه و از جمله كهن‌ترين آن (دست‌نوشت فلورانس) وجود ندارد.


سده‌سوزي


به نوشته مورّخاني همچون بيروني،بيهقي وگرديزي جشن سده يكي از سه جشن بزرگ ايرانيان است كه در دوران اسلامي، تا اواخر دوران خوارزمشاهيان و حمله مغول دوام آورد و هم سلاطين و اميران و هم مردم عادي اين جشن را به‌پا مي‌داشتند. مشهورترين و بزرگترين جشن سده در زمان مردآويج در سال سيصد و بيست و سه هجري در اصفهان برگزار شده است و چنان‌كه در تاريخ بيهقي آمده است جشن سده ديگري كه به ياد مردم مانده، جشني است كه در زمان سلطان مسعود غزنوي در سال چهارصد و سي هجري برگزارشد.
به هر روي، ماندگاري سده در فرهنگ ايراني بسيار مرهون اقوام گوناگون ايراني است. کرمان، در هشتاد سال گذشته مهد برگزاري سده بوده است و همه ساله باشکوه‌ترين جشن سده نيز در آن جا توسط همه مردم برگزار مي‌شود. در سال هاي پس از انقلاب، زرتشتيان اين جشن را با روشهاي تازه اي که سابقه تاريخي ندارد، برپا مي کنند. روح‌الاميني، که خود کرماني است، درباره برگزاري سده در کرمان مي‌گويد:
«کرماني‌ها اين جشن را باشکوه‌تر از مناظق ديگر برگزار مي‌کنند. هنوزهم در کرمان رسم است که کشاورزان از خاکستر آتش بر زمين‌هاشان مي‌پاشند، زيرا عقيده دارند که خاکستر آتش سده به زمين برکت مي‌دهد.»
او ادامه مي‌دهد:
«در گذشته‌هاي نه چندان دور اين مراسم در پشت‌بام‌ها برگزار مي‌شد. اين جشن جمعي و همگاني است. هيچ گاه اين مراسم پنهاني و در خفا انجام نمي‌شده و همواره با حضور تعداد زيادي از مردم در بيابان‌ها و دشت‌ها برپا مي‌شده است. هنوز هم در کرمان در روز جشن سده، مدارس را تعطيل مي‌کنند.»
به رغم گذشت هزاران سال از برگزاري نخستين سده، امروزه تغييرات محسوسي در برگزاري اين جشن به وجود نيامده است. دکتر روح‌الاميني که تغييرات آيين‌ها را در طول زمان پيگيري مي‌کند، معتقد است اين آيين آن قدر قوت داشته که موفق به حفظ خود شده و با اشاره به خاطره‌اي مي‌گويد:
«حتي در زمان جنگ با آن که از شکوه جشن سده کم شده بود، ولي باز هم مردم در روز دهم بهمن دور هم در بداق آباد کرمان (باغي که تا چند سال پيش معمولا سده را در آن جشن مي‌گرفتند) جمع مي‌شدند. از آن جا که سده را آتش مي‌زنند، به اين جشن سده‌سوزي هم مي‌گويند.»
روح‌الاميني از ماجراي سده‌سوزي کرمان در سال‌هاي دهه چهل که تازه اين رسم احيا شده بود روايت جالبي تعريف مي‌کند:
«نزديک غروب دو مويد، لاله به دست، با لباس سفيد از باغچه بيرون آمده، زمزمه‌کنان به سده نزديک مي‌شوند و از سمت راست سه بار گرد آن مي‌گردند. سپس اين خرمن هيزم را با شعله لاله‌ها از چهار سو آتش مي‌زنند. ساعت‌ها طول مي‌کشد تا شعله‌ها و حرارت آتش فروکش کند و مردم، بويژه نوجوانان و جوانان بتوانند براي پريدن از روي آتش به بوته‌هاي پراکنده نزديک شوند. در گذشته اسب‌سواراني که منتظر فروکش کردن شعله‌ها بودند، زودتر از ديگران خود را به آب و آتش زده و هنرنمايي مي‌کردند. کشاورزان مي‌کوشيدند مقداري از خاکستر سده را بردارند و به نشانه پايان يافتن سرماي زمستان، گرما را به کشتزار خود ببرند. شرکت‌کنندگان کم کم به خانه برمي‌گشتند، ولي جواناني که تا نيمه‌هاي شب پيرامون سده مي‌ماندند، کم نبودند.»
در اين شب ستاره گرما به زمين مي‌آيد.


منابع



شاهنامه فردوسي، تصحيح جلال خالقي مطلق، چاپ آمريکا: 1986، جلد يکم.

خالقي مطلق، جلال. گل رنجهاي کهن، تهران: نشر قطره، 1380.
مرادي غياث آبادي، رضا. جشن‌هاي مهرگان و سده، تهران: پژوهش‌هاي ايراني، 1384.
رجايي بخارايي، احمدعلي. برگزيده ي شاهنامه فردوسي، به کوشش کتايون مزداپور، تهران - پژوهشگاه
علوم انساني و مطالعات فرهنگي، چاپ سوم- ؟
ISBN 964-426-177-1

خاستگاه: رايانْ پيامي از اسد هفشجاني- سيدني
* * *
ايرانيان، امسال بيش از همه ی سال های گذشته، جشن آتش را گرامی داشتند.
هزاران ايراني ي جُزْزرتشتي، براي ِ شركت در جشن ِ سَده، به يزد رفتند.

در اين جا بخوانيد و نماهاي ِ بيشتري از اين جشن در شهر ِ يزد و نيز، نگاره هاي هنري ي ِ ويژه ي ِ اين جشن را بنگريد:
http://www.savepasargad.com/



خاستگاه: رايانْ پيامي از شكوه ميرزادگي، كميته ي جهاني ي نجات ِ پاسارگاد- كلرادو، آمريكا


گزارش ِ ديگري از آتش جشن سده در پیر رهگذر چم در تفت ِ يزد، همراه با نماهايي ديدني


در اين جا:

http://drshahinsepanta.blogsky.com/1387/11/13/post-184/


خاستگاه: رايانْ پيامي از دكتر شاهين سپنتا- اصفهان




<< Home

This page is powered by Blogger. Isn't yours?