CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

يادداشت ويراستار

شنبه ٤ اسفند ماه ١٣٨٦ خورشيدي

(٢٣ فوريه ٢٠٠٨)

امروز سه كار ِ تازه درباره ي جشن ِ سپندارمذگان (اسفندگان) به اين دفتر رسيد كه در اين پيوست مي آورم.

دوست پژوهشگر ِ ارجمند، آقاي ياغش كاظمي، امروز در پيامي مهرآميز از تهران به اين دفتر، از روزْآمدكردن ِ تارنماي ِ خود (از اين اوستا) با ويژه‌نامه‌ي ِ اسفندگان، زير ِ عنوان ِ

آگاهي‌داده‌است كه نشاني‌ي ِ آن را با سپاسْ‌گزاري از او، در اين پيوست مي‌آورم ↓ http://asha.blogsky.com/

در سايت كميته ى نجات پاسارگاد كه سرفراز به هموندى آن هستم خواندم كه " گروه هايي از جوان ها می خواهند «اسفندگان» به عنوان روز ملی زن در تقويم رسمی کشور ثبت شود." از خواندن اين خبر شادمان شده و از پويايي و جارى بودن و خِرَدْوَرزى ِ جوانان ايران زمين به خود باليدم . نياز ديدم با سپاس فراوان نكته اى رابه عرض جوانان برومند برسانم :
در سال شمار ما ، ماه سي روز بوده و هر روز هم نامى داشته براى نمونه روز پنجم هر ماه به سپندارمذ نامور بوده كه در ماه اسفند اين روز را به نام زنان - «اوستا» زن را ريته سيه بانو مي نامد كه به معناي مهر وفروغ و روشنايي است- جشن مى گرفتند . به همين دليل هم جشن سپندارمذ مى بايد در همان روز پنجم اسفند بر گزار بشود نه روز ۲۹ بهمن . اميد داردكه جشن ها كه داراى اصول نجومى هستند دستخوش آشفتگى بيش ازاين نشده ودر بر گزاريشان كه بسيارپسنديده است اصول نجومى آنها رعايت بشود
نيك آگاهيم كه در جهت اصلاح سال شمار اوستايي شش ماه آغازين سال را سى و يك روز و ماه اسفند را بيست و نه روز و پنج ماه دويمين را يعنى از مهر تا اسفند را سى روز حساب كردند اين تغيير جابه جايي درست كرد مثلا مهرگان افتاد به دهم ماه . اگر درست دقت كنيم روز دهم ، آبان روز است و نمى تواند گوياى جشن مهرگان باشد . از سوى ديگر مهرگان بر اصل طبيعى مى بايد روز اول ماه مهر باشد چرا كه آغاز پاييزست و جشنى هم پايه ى نوروز اما تقارن روز و ماه كه شانزدهم ماه است يعنى روز مهر از ماه ترجيح داده شده است. كه ترجيح شايسته و خردمندانه و داراى پايه ى درست است پس سپندارمذگان نيز روز پنجم ماه اسپندست كه شايسته است به عنوان روز ملی زن در تقويم رسمی کشور ثبت شود."
برگزارى جشن والنتاين در ايران
اين جشن كه به نام روز دل ها يا عشق شهرت يافته و در جهان در روز ۱۴ فوريه برگزار مى گردد در كشور ما هم رواج يافته است .روز والنتاين را نمى توان و نبايد با سپندارمذگان يا با روز جهانى زن كه در هشتم مارس برگزارمى شود، يكى گرفت .روز هشتم مارس پشتوانه اى تاريخى و سراسر مبارزاتى داردو نبايد آن را با سپندارمذگان همخوان دانست . هر كدام به جاى خود از ارج وارزش ويژه ى خود برخوردارهستند.
همان طور كه آمد در فرهنگ ما روز پنجم اسفند جشن ويژه ي زنان بوده است . جشن بزرگداشت زن در تاريخ ما. روز هديه دادن به زنان ، جشن گزينش آزادانه ي همسراز سوي زنان و... اين جشن به سپدارمذگان نامورست و آنرا بايد پاس داشت و در تاريخ درست آن را برگزار نمود.
در فرهنگ ما ماه مهر ، ماه دوستى و آشتى و عشق است و به ويژه در مهرگان همه ى ويژگى را به هم پيوسته مى بينيم چنانچه مسعود سعد آنرا به زيبايي ترسيم كرده است :
«روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان
مهـر بفزاي اي نگار ِ ماه چهر ِ مهربان
مهرباني كن به جشن مهرگان و روز مهر
مهرباني كن به روز مهر و جشن مهرگان
جام را چون لاله گردان از نبيد باده رنگ
وندر آن منگر كه لاله نيست اندر بوستان»
(مسعود سعد سلمان)
در همه ى جشن هاي ايراني اعتبار محيط زيست ورابطه ي صادقانه با طبيعت وفضيلت انسان آشكارست باوجود حال برخى از جشن ها هم چنان نزد همگان ناشناخته مانده و بيشى از نوشتارها كه در اين زمينه در اختيار همگان قرار مى گيرد جنبه كارشناسى آنها بسياركم است نياز هست كه نخست جشن هاى ايرانى ، پيدايش و كاربرد تاريخى شان از سوى كارشناسان شناسانده بشود.افزون بر شهرها، روستاهاى ما خزانه ى بسيار گرانبهايي هستند كه مى تواند بر برگ هاى تاريخ جشن ها و آيين ها بيفزايند . تنوع جغرافيايي سرزمين ما و مينياتور رنگى قوم ها ى آن بى گمان از اين ديدگاه مورد نظرهنوز آنچنان كه بايسته است مورد كنكاش قرار نگرفته ، به همين دليل در اين زمينه نبايد تنها به تاريخ بسنده كرد بلكه ده و روستا و شهرهانيز تاريخ جارى وزنده اى هستند كه بايد به آنها رجوع و در يك شكل تطبيقى وجوه اشتراكشان راثبت نمود .
آيا جشن هاى ايرانى توان جهانى شدن را دارند ؟
"چند سال پيشترجوانى ايرانى از جنوب سوئد به من زنگ زد و پرسيد آيا جشن هايي ايراني توان آن را ندارند كه جهاني بشوند " اين جوان طبق گفته ي خودش از مادري ايراني و پدري سوئدي زاده شده "اوفارسي را خيلي خوب حرف مي زد ,فرهنگ مادريش را خوب مي شناخت و گرامي مي داشت در حالي كه اعتبار فرهنگ پدري را نيز والا مي دانست . اين جوان كه با انديشه اش مرا به خطه ي آگاهي و بينشش ره مي داد تاكيدي داشت كه جشن روز والنتين با وجودي كه اصلا سوئدي نيست امادر اينجا هم رسميت يافته است و نتيجه مي گرفت كه جشن هاي ايراني هم از اين توان برخوردارند كه در واقع پاسخ به پرسش خود بود . اما با مطرح ساختن آن مي خواست كه اين پرسش هم چنان باز بماند "
بى گمان جشن هاى ايرانى كه بر مدار انساندوستى، آزادگى و مهر به طبيعت برگزار مى شوند شايستگى آنرا دارند كه در عرصه ى جهانى نمايانده بشوند . تلاش براى ثبت جهانى آنها يكى از راه هاى رسيدن به چنين هدفى است. بار ديگر بر اين اصل تاكيد دارد كه تدوام عمر هر آيينى بستگى به شناخت درست به آن دارد ، پس بياييم آيين ها را بدون تعصب و شيفتگى با خرد و خردورى بشناسانيم و در برگزارى آنها كوشا باشيم..
روز پنجم اسفند از ماه اسفند يا جشن سپندارمذگان بر همگان به ويژه بانوان خجسته باد.

III

دوست فرهيخته و نازنين، نوشين بانو شاهرخي در پيامي از هانوفر در آلمان، نوشت:

پنجم اسفندماه، روز زن در ایران باستان، بر شما فرخنده باد!

به همین مناسبت جستار دکتر خالقی در باره روز زن را در اینجا بخوانید.گفتگوی مرا با ایشان می توانید در اینجا بشنوید