Tuesday, July 03, 2007
٣: ٥. جشن ِ باستاني ي تيرگان خجسته باد!
«تِشْتَر، ستاره ي ِ رايومَند ِ فَرِّهمَند را مي ستاييم كه كه شتابان به سوي درياي فراخْ كرت بتازد، چون آن تير ِ در هوا پَرّان كه آرش ِ تيرانداز، بهترين تيرانداز ِ ايراني از كوه ائيريوخْشوثه به سوي ِ كوه ِ خْوانْوَنت بينداخت. آنگاه آفريدگار اَهورَه مَزدا بدان دميد. پس آنگاه، [ايزدان ِ] آب و گياه و مهر ِ فراخْ چَراگاه، آن [تير] را راهي پديدآوردند.»
((همان جا، ص٣٣١، بندهاي ٦ و ٧
چهارشنبه ١٣ تيرماه ١٣٨٦ (تيرْ روز ِ تيرْماه / جشن ِ تيرگان)
ويژگي ي چشمْ گيري دارد؛ زيرا اگر ديگرْ جشنها، بيشتر نمادهاي ايزدينه و فراانساني دارند، اين جشن و سرود شورمند ِ حماسي ي آن "تيشترْيَشت / تيرْيَشت"، افزون بر آن، سرشار از بُنمايه ها ي زميني و انساني و چهره ي تابناك نقشْ ورزي همچون آرش ِ تيرانداز (/شيواتير/ كماندار/ كمانگير) و كانون نمايش والاترين آرمانهاي انساني و ميهن دوستانه ي ايرانيان است.
بر پايه ي سنّتهاي كهن فرهنگي و گاه شماري ي باستاني ي ايرانيان، زمان ِ دقيق و درست ِ برگزاري ي اين جشن ِ شكوهمند -- چنان كه اشاره رفت -- تيرْروز از تيرْماه (= سيزدهم ماه تير) است. امّا در روزگار ما،كساني با رويكرد به افزوده شدن يك روز بر هريك از ماههاي ششگانه ي نيمه ي نخست ِ سال در گاه شمار ِ خيّامي (و نه "جلالي" كه شهرت دارد)، دهم تيرماه را به جاي سيزدهم اين ماه، روز برپايي ي جشن ِ تيرگان مي شناسند. از جمله ي اينان، يكي هم آقاي فريدون جُنيدي است كه در نوشته اي با عنوان ِ نامه ي جشن ِ تيرگان در تارنماي خود:
http://www.bonyad-neyshaboor.com/pages.php?id=47&cat=jashn
بر بايستگي ي اين ديگرْزمانْگرداني ي جشنها از ارديبهشت تا اسفند و در آن ميان، همين جشن تيرگان، اصرار و تاكيد ورزيده است.
امّا نگارنده ي اين يادداشت، بر اين باورست كه سي و يك روز شمرده شدن ِ شش ماه ِ نخست ِ سال در گاه شمار ِ خيّامي، نمي تواند و نبايد زمان ِ جشنهاي ماهيانه از ماه دوم تا دوازدهم سال را جا به جا كند و بدين سان، سامان ِ بنيادين ِ زمان بندي ي اين جشنها را -- كه اينْ هماني ي نام ِ روز و ماه در هر يك از ماههاست -- برهم بزند. پس درست و منطقي و فرهنگي همين است كه بي هيچ پروايي به افزوده شدن ِ روز ِ سي و يكم بر شش ماه ِ يكم ِ سال، به پيروي از همان سامان ِ باستاني و با فرض سي روزه بودن اين ماههاي ششگانه، روزهاي يكي شدن ِ نام روز و ماه را در همه ي ماههاي دوازده گانه، روز ِ برگزاري ي اين زنجيره از جشنها بدانيم.
* * *
در دنباله ي اين يادداشت، براي شناخت ِ هرچه فراگيرتر ِ سويه هاي جشن ِ تيرگان، به چند گفتار و ويژه نگاشت ِ نشريافته در تارنماهاي فرهنگي، پيوند مي دهم.
دكتر شاهين سپنتا در تارنماي ايران نامه:
http://www.drshahinsepanta.persianblog.com/
دكتر رضا مُرادي غياث آبادي در تارنماي ِ آريابوم :
http://www.aariaboom.com/content/view/181/2/
و همو در :
http://www.adiba.ir/
مسعود لقمان در روزنامك:
http://rouznamak.blogfa.com/post-89.aspx
http://naghashi.persiangig.com/video/Tishtar%201386.wmv
و گزارشي از برنامه اي با عنوان ِ سينما و اسطوره و نمايش فيلم هاي مستندي از او و سازندگان ديگر در خانه ي هنرمندان ِ تهران:
http://www.iranartists.org/article.aspx?id=283
