CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

يادداشت ويراستار


گاهان، اندرزْسرودهاي زرتشت، كهن ترين شعرها و سخنان گوهرين يك ايراني ي شاعر، فيلسوف و باورمند به آزادي ي انديشه و بيان و گزينش، و يك پيام آور ِ آزادگي، آشتي جويي و انديشه و گفتار و كردار ِ نيك، از سه هزاره پيش از اين برجامانده است و همچنان در سپهر ِ انديشه و فرهنگ ِ ايراني و جهاني مي درخشد.
به گفته ي گاهان پژوه ِ نامدار، لارنس هيورث ميلز:
Lawrence Heyworth Mills
«زرتشت براي ما سخناني آورده كه هر هجاي ِ آن از انديشه انباشته است. فشردگي ي انديشه در آنها به اندازه اي است كه همانند ندارد. اين رهنمودهاي سه هزار سال پيش، امروز ما را از بند رهايي مي بخشد. ناسپاسي ست اگر آنها را ناديده گيريم يا پنهان نگاه داريم ...
حق داريم و مي توانيم به آزادي بگوييم كه گاهان، كهن ترين سند ِ دين ِ دروني (نيروي بازشناخت ِ نيكي از بدي/ وجدان) آدمي زاد ِ جوينده و آزماينده ي انديشه و گفتار و كردار ِ نيك است ...
شگفت انديشه اي ست براي آن زمان و شگفت است براي همه ي زمانها، اگر بتوانيم چشمان ِ خود را براي دريافت ِ آن بازكنيم ...
اگر داستان ِ انديشه ي آدمي را ارزشي باشد، گاهان پايه ي بلندي در اين داستان دارد ...
هرگز كسي به هيچ زباني، بلندي ي ِ شگرف ِ اين كهن ترين بخش ِ اوستا (گاهان) را انكارنكرده است. در كجاي ديگر، در انديشه ي ‌آدمي، چنين بلندي و شكوهي يافت شده است؟»*
* * *
جدا از آنچه در هزاره هاي پشت ِ سر، درباره ي اين يادمان ِ فرخنده ي فرهنگي گفته شده است، در سه سده ي اخير، دهها دانشور و پژوهنده ي ايراني و جُزايراني، در اين گستره گام گذاشته و راه پيموده اند تا به هزارتوهاي اين گنج شايگان ِ باستاني راه يابند و گوهران ِ شبْ چراغش را بشناسند. از رهگذر اين كوشش و كنِش ِ سازنده است كه ما ايرانيان امروز، تا اندازه اي بهتر و بيشتر از ديروزيان به ارزشهاي نهفته در اين مُرده ريگ ِ نياكان مان پي برده ايم. امّا هنوز در آغاز ِ راهيم و بسي كوششهاي ناورزيده در پيش ِ روي ِ ماست. همّتي بلند بدرقه ي راه ما در اين كوشش و پويش باد!
* * *
تأثيرگذاري و الهام بخشي ي سرودهاي جاودانه ي زرتشت در آفرينش ِ اثرهاي فرهنگي، فلسفي، ادبي و هنري در سراسر جهان بيشتر و گسترده تر از آن است كه بتوان يكايك موردهاي آن را در اين جا برشمرد. چنين گفت زرتشت نوشته ي نيچه و با الهام از آن، سمفوني ي اشتراوس به همين نام و همانندهاي آنها، تنها نمونه هايي از اين فرآيند ِ انساني و جهاني به شمار مي آيند.
در اين جا (استراليا) نيز در سال گذشته، تنديس برنزي ي زرتشت، آفريده ي هنرمند نامدار و جهانْ شناخته ي
استراليايي پيتر م. شيپرهاين
Peter M. Schipperheyn
در يك بوستان ِ گردشگاه ِ همگاني در شهر بزرگ ِ ملبورن جايْ گذاري شد كه از يك سو با پذيره ي هنردوستان نوخواه و از سوي ديگر با سخنان نكوهش آميز ِ برخي از هواداران قِدّيسْ شماري ي زرتشت رو به رو گرديد و مُعتادان ِ به ديدار ِ شمايل ِ يك شريعت گذار ِ آسمان بُنيادْ، برهنگي ي زميني و انساني ي آن را گونه اي تابوشكني و حرمتْ زدايي شمردند!**






حالت سر و دستان زرتشت در اين تنديس، درست يادآور ِ درونْ مايه ي نخستين بند ِ يكمين گاه از گاهان ِ پنجگانه (يَسْنَه 28، بند 1) است:
«اي مَزدا (/ دانا)! اي سْپِنْتَ مئينْيَو (/سپندمينو/مينوي ِ وَرْجاوَند)!
اينك در آغاز، با دستان ِ برافراشته، ترا ارجْ مي گزارم و خواستار ِ بهروزي و رامِشَم.
باشد كه با كُنِشهايي بر بُنياد ِ اَشَه (/بهترين راستي و سامان ِ هستي) و با همه ي ِ خِرَد و انديشه ي نيك، روان ِ گيتي ي پويا را خشنودگردانم.»
* * *
در هنگام برگزاري ي جشن ِ خجسته ي سه هزارمين سال ِ زادْروز ِ زرتشت در سال 1382 خورشيدي (2003 ميلادي) شاهد آن بوديم كه بانو هَفشِجاني در شهر سيدني در استراليا، نخستين بند از يكمين سرود ِ گاهان (يَسْنَه 28)
را به آواز برخواند كه بر يك سي دي نگاهداري شد و در دسترس ِ باشندگان ِ در آن جشن، قرارگرفت. امّا رواديد بازْنشر ِ آن خُنياي گاهاني را در اين تارنما ندارم. اميدوارم كه روزي اين رواديد را به من و ديگران بدهند تا سود ِ اين كنِش ِ فرهنگي، همگاني تر شود.
اكنون آگاهي يافته ام كه خوشبختانه كوشش ِ ارجمند ِ ديگري هم در اين راستا به كار رفته و بند دوم ِ يَسْنَه 30 از همان نخستين سرود ِ گاهان، با همْ سرايي ي گروهي از همْ ميهنان، به دو زبان اوستايي و فارسي در اثري شنيداري - ديداري، در دسترس همگان قرارگرفته است. در پيوندهاي دروني ي پنجره ي ويژه ي اجراي اين اثر، نشاني ي چند كار ِ همانند ِ ديگر در همين گستره نيز آمده است. بانو فرشته خُرسند، با مهر، نشاني ي اين اثر را از سويس به اين دفتر فرستاده اند كه با سپاسگزاري از ايشان، در اين جا مي آورم:
http://www.youtube.com/watch?v=uwM0BnXxJLs


---------------------
* گزينش و گزارش ِ استاد زنده يادم دكتر محمّد مقدّم در كتاب ِ سرود ِ بُنياد ِ دين ِ زرتشت، دفترهاي ِ ايران كوده-12، صص 5-8
** براي آشنايي با اين هنرمند و ديدن تصويرهاي كارهايش به تارنماي او با نشاني ي زير، نگاه كنيد:
http://www.users.bigpond.com/SCHIP/