Monday, January 29, 2007
2: 209. جشن ِ سَدِه فرخنده باد!
يادداشت ويراستار
امروز، دهم بهمن ماه، از ديربازْ، در گاهْ شمار ِ فرهنگي ي ايرانيان، به نام ِ جشن ِ سده شناخته شده است.
هرچند دانشمندان بزرگي همچون ابوريحان بيروني و ديگران، از اين جشن و خاستگاه هاي كهن ِ آن، سخن گفته اند؛ امّا در نوشته هاي بازمانده از روزگار باستان (اوستايي و پهلوي) نشاني از نام و چگونگي ي اين آيين نمي يابيم. اين جشن كه قديم ترين آگاهي از برگزاري ي آن را در گزارشهاي دربارهاي شاهان سده ي چهارم هجري و ديوانهاي چكامه سرايان آن زمان مي يابيم، از زماني ناشناخته، در شمار جشنهاي پذيرفته و رايج ميان زرتشتيان درآمده كه گويا آتش افروزي در آن، انگيزه ي اصلي ي اين پذيرش بوده باشد. از رايج بودن اين جشن، در ميان پارسيان هندوستان آگاهي ندارم. در جشنهاي همگاني و ملّي ي ايرانيان ِ جُزْ زرتشتي ي ِ كنوني نيز، اثري از اين جشن ديده نمي شود.
شاهنامه ي فردوسي، نزديك ترين حلقه ي پيوند به فرهنگ باستاني ي ايرانيان نيز در ساختار ويراسته و پالوده اش، ردّ پايي از اين جشن را نشان نمي دهد. در ويراسته ترين چاپ شاهنامه به كوشش دكتر جلال خالقي مطلق، روايت كشف آتش به وسيله ي هوشنگ و بنيادنهادن جشن سده از سوي همو كه تنها در چند دست نوشت شاهنامه در 21 بيت آمده بوده، افزوده و پيوسته اي بر سروده ي فردوسي شناخته شده و بر پايه ي سنجه هاي روش شناختي ي ويراستاري ي متن، در پانوشت آورده شده است ( ---> دفتر يكم، ص 30).
دانشمندان باختري و ايراني ي روزگار ما، اشاره ها و يادداشتها و گفتارهايي دارند كه دانشي ترين و آگاهاننده ترين آنها، نوشته ي دوست ِ زنده يادم دكتر مهرداد بهار زير عنوان درباره ي جشن سَده در كتاب جُستاري چند در فرهنگ ايران (صص 237-244) است.
امسال نيز پژوهنده ي جوان ايراني آرش شريف زاده عبدي، ساكن كشور دانمارك، كوشيده است تا در اين زمينه جُستاري داشته باشد و برداشت تازه اي به دست دهد. نشاني ي نشرگاه ِ گفتار ِ او اين است:
http://www.arashabdi.com/skabelon5khabarhayerooz_action.asp?id=512
اين پژوهنده، بي هيچ ارزيابي از ويرايش دكتر خالقي مطلق، روايت افزوده ي كشف آتش و بنيادنهادن جشن سده از سوي هوشنگ را اصيل انگاشته و ملاك بحث قرارداده است.
در فراسوي همه ي پژوهيده ها و نوشته هاي تا كنوني، پرونده ي پژوهش درباره ي جشن ِ سده، همچنان گشوده و آماده ي كوششهاي تازه تر براي ريشه شناسي است.
گفتار ِ آرش شريف زاده عبدي، با اين نمايه ي جشن ِ سده همراه است:
