CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

در درآمد 2: 200 آگاهي نامه ي شب ويژه ي محمود درويش، شاعر نامدار فلسطيني را نشر دادم. اين همايش ديشب (چهارشنبه چهارم بهمن ماه) از سوي ماهنامه ي بُخارا در خانه ي هنرمندان تهران برگزارگرديد و علي دهباشي، امروز گزارش آن را به اين دفتر فرستاد كه براي آگاهي ي دوستداران ادب و فرهنگ ايران و ديگر سرزمينها، در اين تارنما بازْنشرمي دهم.

متن ِ گزارش چُنين است:

شب محمود درويش، شاعر فلسطيني


مجلّه ي بُخارا چهارشنبه چهارم بهمن ماه را به شاعر نامدار فلسطين ، محمود درويش، اختصاص داد و با برگزاري اين مراسم در تالار بتهوون خانه هنرمندان، مي توان به انتظار برگزاري شب هاي ديگري در آشنايي بيشتر با ادبيات معاصر عرب توسط اين مجله نشست. شب هايي كه قرار است به " شعر معاصر عرب " ، " داستانويسي معاصر ادب " و شب هاي مستقلي براي " عبدالوهاب البياتي ، ْآدونيس ، نزار قباني ، نحيب محفوظ و ... اختصاص داده شود . استاد رضا سيد حسيني ، علي بهبهاني ، ناهيد طباطبائي ، رضا يكرنگيان ،هاشم بناپور ، گلبرگ برزين ، فرزانه قوجلو ، محمد رضا هدايت ، سپيده جديري ، احمد حيدر بيگي ، مريم منصوري ، مريم آموسا ، كاميار خليلي ، محمد گلبن ، مهين خديوي ، مهري جعفري ؛ مريم رئيس دانايي و ... از حاضرين در اين مراسم بودند.
در آغاز اين مراسم بخشي از فيلم مستند " سفر به فلسطين " به نمايش درآمد و سپس علي دهباشي مدير مجله بخارا در معرفي محمود درويش چنين گفت:

" محمود درويش در 13 مارس 1941 ، در دهكده اي از فلسطين به نام " بروه " متولد شد . و اين " بروه " همان است كه ناصر خسرو از آنجا گذر كرده و مي نويسد : " به دهي رسيدم كه آن را بروه مي گفتند .آنجا قبر عيش و شمعون عليهما السلام را زيارت كردم . "

اسرائيلي هااين دهكده را به آتش كشيدند و محمود درويش شش ساله بود كه مجبور شد به همراه خانواده اش به لبنان پناهنده شود . سرانجام پس از مقاومت هاي بسيار اين دهكده از دست اسرائيلي ها خارج شد و هنگامي كه اهالي وارد دهكده شدند همه چيز از بين رفته بود . محمود درويش در جايي مي گويد " به ياد دارم كه شش ساله بودم . در دهكده اي آرام و زيبا زندگي مي كرديم . خوب به ياد دارم در يكي از شب هاي تابستان كه معمولاٌ عادت اهل ده ايت است كه روي پشت بام بخوابند مادرم ناگهان مرا از خواب بيدار كرد و ديدم كه داريم با صدها تن از مردم دهكده در ميان بيشه ها فرار مي كنيم . گلوله هاي سربي از روي سر ما مي گذشت ... "
بعدها در مبارزات مردم فلسطين شركت كرد و اين زماني بود كه 14 سال بيشتر نداشت . در شهر حيفا به زندان افتاد و از آن پس مرتب گرفتار پليس بود و مدتها بايد مرتب خود را هر هفته به پليس معرفي مي كرد . در سال 1970 براي ادامه تحصيل به مسكو سفر كرد و پس از مدتي به قاهره بازگشت .
نخستين مجموعه ي شعرش را در سال 1960 با عنوان " گنجشك هاي بي بال " را منتشر كرد و با مجموعه ي دومش " برگ هاي زيتون " جاي خود را در شعر فلسطين و جهان عرب باز كرد .
محمود درويش چند سال عضو كميته اجرايي سازمان آزادي بخش فلسطين بود . درويش همچنين رئيس اتحاديه نويسندگان فلسطيني است و بنيان گذار يكي از مهمترين فصل نامه هاي ادبي و مدرن جهان عرب به نام " الكرمل " است . درويش همراه با ژاك دريدا ، پي ير بورديو و چند تني ديگر " پارلمان بين المللي نويسندگان " را تأسيس كردند .
سخنم را با گفته دكتر شفيعي كدكني درباره محمود درويش به پايان مي برم . آنجا كه مي نويسد : " اگر يك تن را براي نمونه بخواهيم انتخاب كنيم كه شعرش با نام فلسطين همواره تداعي مي شود ، محمود درويش است . "
پس از آن ، استاد موسي اسوار ، با تاكيد بر آنكه مكتب ادبي شاعران امروز فلسطين به دو نسل ادبي 1936 و 1948 باز مي گردد ، و براي شناخت بهتر نسل شاعران امروز آن بايد بر اين پيشينه آگاهي يافت ، در سخنراني جامعي از شعر عرب و به ويژه فلسطين به توصيف ويژگي هاي شعر محمود درويش پرداخت . آقاي اسوار اشاره كرد كه برجسته ترين شاعر امروز فلسطين بي شك محمود درويش است كه به او لقب شاعر نخست مقاومت را داده اند . گرچه محمود درويش را به عنوان شاعر مقاومت مي شناسند ، نبوغ ، نواوري و خلاقيت شاعرانه محمود درويش او را در شمار بزرگان شعر معاصر عرب قرار داده است .
سپس ناصر زراعتي مدير خانه هنر و ادبيات گوتنبرگ درباره مجموعه شعر " در محاصره " محمود درويش و نيز فيلم مستند و خاطره ديدار با محمود درويش سخن گفت . زراعتي سخنانش را با اين شعر از درويش آغاز كرد :
" اگر باران نيستي ، عزيز دلم !
درخت باش ،
سرشار از باروري .. درخت باش !
و اگر درخت نيستي ، عزيز دلم !
سنگ باش ،
سرشار از رطوبت .. سنگ باش !
و اگر سنگ نيستي ، عزيز دلم !
ماه باش ،
در روياي عروست .. ماه باش "
{ چنين گفت زني
در تشيع جنازه ي فرزندش }


دوستان ، سلام !
وقتي نسخه اي از ترجمه فارسي كتاب " در محاصره " مجموعه شعر محمود درويش و يك كپي از فيلم مستند " نويسندگان مرزها ، سفر به فلسطين " با زير نويس فارسي را به عنوان سوغات به دوستم علي دهباشي دام ، پيشنهاد كرد شبي به ياد و به نام اين شاعر فلسطيني برگزار شود . و اين همزمان بود با تدارك شب اورهان پاموك كه دوستاني كه آن شب حضور داشتند ، حتماٌ با من موافق اند كه شبي بود زيبا و به ياد ماندني . ..زراعتي در ادامه سخنانش به نوشته خود و ابراهيم مشعري در سرآغاز ترجمه ي فارسي رمان " رقص چنگيز كهن " نوشته رومن گاري اشاره كرد : " ترجمه اين كتاب به ملت ستمديده و مبارز فلسطين كه سال هاست در برابر صهيونيست هاي اشغالگر و اربابانشان پايمردانه ايستاده اند و براي به دست آوردن آزادي دليرانه مي جنگند ، با احترام و فروتني پيشكش مي شود ."
نويسنده ( رومن گاري ) در پايان اين رمان خواندني ، خطاب به قهرمان داستان خود كه روح يك بازيگر كمدي يهودي است كه به دست نازي ها كشته شده مي گويد " تو ديگر بايد از صحنه خارج شوي . حالا نوبت سياهان آمريكا و فلسطيني ها و عرب ها ست .
ما در مقدمه كتاب نوشتيم كه رومن گاري در رمان ديگري به وضعيت اسفبار سياهان آمريكا پرداخت؛ اما افسوس كه فرصت نيافت درباره فلسطيني هاي آواره نيز داستاني بنويسد .
زراعتي در ادامه مي افزايد : " وقتي محمود درويش را در نمايشگاه ( كتاب ) ديدم و نسخه اي ترجمه فارسي " در محاصره " را به او دادم ، روي جلد كتاب را نگاه كرد و با تعجب گفت " اين عكس من است ! " گفتم اين هم كتاب شماست ، به فارسي ." كتاب را ورق زد و با تعجب بيشتري پرسيد " مگر شعرهاي من به فارسي هم درآمده ؟ " برايش توضيح دادم كه ما ايرانيان سال هاست او و بعضي از شاعران و نويسندگان فلسطيني را مي شناسيم . گفتم كه شعرهايش ترجمه شده و در نشريه ها ، جُنگ ها ، كتابها و اين اواخر سايت هاي اينترنتي انتشار يافته ...
شايد اين پرسش براي او هم مطرح شده باشد كه: چرا نويسندگان و شاعران ايراني و فلسطيني اين همه از يكديگر دورند و با هم ناآشنا ؟
سپس ناصر زراعتي از فيلم مستند " سفر به فلسطين " ساخته سمير عبدالله و خوزه راينس سخن گفت : در سال 2002 محمود درويش قرار بود در گردهمايي نويسندگان جهان شركت كند . شهر محل اقامت او " رام الله " در محاصره اسرائيلي ها قرار گرفت . در اين فيلم مي بينيم كه چند تن از برندگان جايزه نوبل ادبيات از كشورهاي مختلف تصميم مي گيرند به ديدار محمود درويش به فلسطين بروند و مي روند . در اين فيلم نويسندگان بزرگ جهان همراه محمود درويش از شهرها و محله هاي فلسطين ديدار مي كنند و آثار بمباران و حمله نيروهاي اسرائيلي را مي بينند . و محمود درويش شعرهايي از كتاب " در محاصره " را مي خواند. در اين فيلم نظريات نويسندگان بزرگ جهان همچون ساراماگو ، ماركز ، سوينگا ، توني موريسون و ... را در مورد فلسطين خواهيم شنيد .هنگام مشاهده ي فيم جاي خالي نويسنده يا شاعري ايراني در ميان اين جمع نويسنده به خوبي احساس مي شود . كاش روايتي هم به زبان فارسي در اين مستند مي بود ! كاش ما اهالي فرهنگ و ادب و هنر بتوانيم با همگنان خود در سراسر جهان ارتباط داشته باشيم كه براي شاعر و نويسنده و هنرمند ، مرز و محدوده جغرافيايي و زباني وجود ندارد . شاعران و نويسندگان و به طور كلي هنرمندان پيام آوران صلح ، دوستي و عشق به انسان ، آزادي و عدالت اند . "
و پس از آن پگاه احمدي چند شعر را براي آشنايي بيشتر با محمود درويش قرائت كرد و در انتها بخشي ديگر از فيلم " سفر به فلسطين " به نمايش درآمد .