CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

نوروز كهن ترين، ريشه دارترين، گرامي ترين و مردمي ترين جشن ِ ايرانيان و همه ي ايراني تباران و ايراني فرهنگان در سرتاسر ِ جهان است كه وابستگان به همه ي تيره هاي قومي و شاخه هاي زباني و پيروان همه ي كيش ها در گستره ي بزرگي از جهان، آن را درآميخته با دل و جان خويش مي دانند و هر بهار به منزله ي آيين ِ نوزايش ِ جهان و زندگي برمي گزارند.
نوروز، نه تنها در ايران -- كه خاستگاه آن است -- بلكه در بازمانده هاي ايران ِ بزرگ ِ باستاني، همچون سرزمين هاي فرازرود (آسياي ميانه ي كنوني) و قفقاز در شمال خاوري و شمال باختري تا مرز روسيّه و افغانستان تا مرز چين و نيز پاكستان و هندوستان در خاور و آسياي ِ كهين (تركيّه ي كنوني) و برخي از سرزمين هاي ميانْ دو رود، با شور و شادمانگي به اجرا درمي آيد.

دو نما از نوروز در تاجيكستان


حتّا در سرزمين دوري چون آفريقاي جنوبي، گروه ِ كوچيدگان از هندوستان به آن جا، هر ساله نوروز را در همان زمان ِ آغاز بهاران در ايران، با سنّت هايي همانند ِ آنچه ما در ايران داريم، جشن مي گيرند.
تاكنون در هيچ يك از اين سرزمين هاي گسترده، از كسي شنيده نشده است كه نوروز را ناهمخوان با باورهاي ديني و يا آيين هاي قومي ي خود شمرده باشد؛ بلكه همه ي مردمان دراين پهنه ي بزرگ جغرافيايي، خودآگاه يا ناخودآگاه، نوروز را به منزله ي نماد ِ پيوند و پيمان خويش با فرهنگي بزرگ و جهانْ شمول مي شناسند كه تمام يا بخشي از هستي ي فرهنگي شان، از گذشته هاي بسيار دور، بدان وابسته بوده است و هست. در خود ِ ايران نيز هنگامي كه پاي مردم، از هر ناحيه و پاي بند به هر باور و كيشي در ميان باشد، حكايت، با ژرفايي بيشتر و دامنه اي گسترده تر، از همين قرارست و هرگز انگاشتني نبوده است و نيست كه كسي به صرافت ِ خود و آزاد از وابستگي به پاره اي گروه بنديهاي خاصّ، در صدد ِ انكار ِ ارزش و پايگاه ِ والاي ِ فرهنگي ي نوروز و يا كاستن از دامنه ي شكوه ِ برگزاري اش برآمده باشد. به گفته ي زنده ياد ابوالقاسم اِنجَوي شيرازي: " تاريخ نبود كه نوروز بود."


ايرانيان، در تمام فراز و نِشيب هاي تاريخ ِ تلخ و خونبار ِ خود، اين يادمان هزاره ها را همچون مردمك چشم ِ خويش پاس داشته و به پسينيان سپرده اند تا به روزگار ما رسيده است و بي گمان به روزگاران آينده نيز خواهد رسيد و وابستگان بدين فرهنگ شكوهمند را هم پيمان و همْ دل نگاه خواهد داشت.
* * *
در روزهاي اخير، در پي ِ اعلام ِ تعطيل ِ سه روزه به جاي تعطيل ِ يك روزه ي هر ساله به مناسبت ِ عيد فطر از سوي دولت، در برخي از رسانه ها، پاره اي انتقادها بر اين تصميم گيري در ميان آمد. ديروز هشتم آبان ماه، روزنامه ي "جمهوري اسلامي" در سرمقاله ي خود، در اشاره به همين بحث و انتقاد ، با لحني دو پهلو و با نكوهش ِ ملايم ِ اين تصميم، در همان حال، كوشيده است كه به توجيه ِ آن بپردازد: "اعلام تعطیل رسمی شدن روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته توسط دولت، به احتمال زیاد با نیّت تکریم عید سعید فطر و همراهی با مردم برای تجدید قوا بعد از یک ماه عبادت و کار متمرکز و جبران محدودیّت های ماه رمضان در مسافرت بود. از این نگاه، این اقدام را می توان ستود؛ بویژه آن که نوعی هماهنگی با کشورهای اسلامی است که بسیاری از آنها در مناسبت عید سعید فطر، چند روز تعطیلی دارند و بدین سان، برای این عید اسلامی اهمیّت و اعتبار در خور ِ شأن ِ آن در نظر می گیرند."
سرمقاله نويس ِ "جمهوري اسلامي" پس از تمهيد ِ اين مقدّمه، حرف ِ دل ِ خود را به ميان آورده و پیشنهاد کرده است كه بر مدّت تعطیلات عید فطر به شرط ِ کاستن از تعطیلات نوروز، افزوده شود. او اين پيشنهاد ِ خود را "پیش شرط ِ یک تصمیم مثبت" خوانده است.
*
در تحليل اين گفتمان و نوشته ي روزنامه ي يادكرده، بايد گفت كه تعطيل يك روزه ي عيد فطر تا پيش
از امسال، همچون تعطيل يك روزه ي ديگر عيدها يا عزاهاي اسلامي، پاسخي درست به خواست ِ اكثريّت ِ مسلمان ِ جامعه ي ايران بوده است. امّا افزودن بر روزهاي آن، به عنوان ِ "تكريم بيشتر"، آن هم در هم چشمي با برخي از كشورهاي عرب، توجيهي پسنديده ندارد. هرگاه از ديدگاه ِ اقتصادي، تعطيل هاي زياد ِ ساليانه را به مصلحت ندانند، مي توانند تدبيرهاي ديگري را به كار ببندند. براي نمونه، مي شود تعطيل هاي فراوان ِ "ميلاد" "وفات" را كه به هم نزديك باشند، در هم آميخت و روزي را به عنوان يادواره و بزرگداشت چند"ميلاد" و يا سوگْ ياد ِ چند "وفات" تعيين كرد و در گاهشمار ِ هرسال گنجاند. چنين كار ِ سزاواري، هم از زيان ِ اقتصادي ي تعطيل هاي پي در پي خواهد كاست و هم چيزي از اداي ِ احترام به پيشوايان مذهبي كم نخواهد كرد.امّا پيشنهاد ِ روزنامه، براي كاستن از روزهاي تعطيل نوروز، هيچ گونه هماهنگي و همخواني با خواست ِ دل ِ مردم ايران، خواه مسلمان، خواه جُز آن، ندارد و بي گمان، بيشترين ِ مسلمانان نيز در عين ِ پاي بندي به برگزاري ي جشن ها و سوگ هاي ديني، نوروز را مهمّ ترين جشنْ آيين ِ ساليانه ي ِ خود مي دانند و در فرهنگ ِ مردم، تنها جشني كه از آن با واژه ي "عيد" به طور مطلق ياد مي شود، همين نوروز است.
ايرانيان كه اين جشن ِ خجسته و شكوهمند را هزاره ها با شور دل و جان برپاكرده اند و هيچ يك از تازشهاي بيگانگان و رنج و شكنج هاي ِ برآيند ِ كردار ِ"ميرهاي نوروزي" نتوانسته است ذرّه اي از والايي ي ارج ِ اين آيين در ديدگاهشان بكاهد، از اين پس نيز چُنان خواهند كرد و حتّا اگر تعطيل نوروز بكلّي هم حذف گردد، نوروز همچُنان خُجسته و فرخنده خواهد ماند.*

------------------------------

* در همين زمينه و براي آشنايي ي بيشتر با انگيزه ي اصلي ي تصميم گيري ي اخير و نيز خواندن برداشتهاي مردم درباره ي در سايه گذاشتن ِ نوروز از سوي تصميم گيران، نگاه كنيد به:

http://www.tik.ir/display/?ID=30584&page=41

posted by Jalil Doostkhah @ 2:29 AM