CENTER FOR IRANIAN STUDIES - کانون پژوهشهای ايران شناختی

يادداشت ويراستار


در گاه شمار ايران باستان، چهارمين روز (شهريور روز) از ششمين ماه (شهريورماه)، شهريورگان نام داشت و در اين روز جشني به همين نام برگزارمي شد. تارنماي ِ آريابوم، گفتار ِ كوتاهي را به قلم ِ





بهزاد فراهانيه، درباره ي اين جشن كهن نشرداده است كه متن ِ آن را براي آگاهي ي خوانندگان ارجمند ِ اين صفحه، در اين جا باز نشرمي دهم.





شهریور روز از شهریورماه برابر با چهارم شهریور در گاهشماری ایرانی، جشن شهریورگان نام دارد که از جمله­ی جشن­های آتش است. واژه­ی شهریور که برگرفته از «خْشَترَه وَئیریَه» اوستایی است به معنی ي ِ شهریاری ي ِ شایسته و نیرومند است. همچنين در اوستاي ِ جُزگاهاني (اوستاي پسين)، شهریور نام یکی از امشاسپندان (مهين ايزدان) است که نماد ِ شهرياري ی آسمانی و نیروی ايزدی بوده و همیشه خواهان فرّ و بزرگی و نیرومندی است. این امشاسپند در جهان ِ اَسْتومَند (مادّی)، نگاهبان سیم و زر و فلزهاي دیگر و نيز ياور و دستگیر ِ بینوایان و فرشته­ی رحم و جوانمردی است. از آن­جایی که این جشن به شهرياران ِ دادگر بستگی دارد که نماینده­ی شهریاری ي ِ آسمانی هستند، ایرانیان باستان در این روز، پس از نیایش ِ اهوره مزدا و نیکوکاری کردن و دادن ِ خوراك به بينوايان و نیازمندان، نزد شهريار رفته و این جشن را شادباش می­گفتند. سپس فلزهای کهنه را از انبارها بیرون آورده و نو می­کردند و پس از آن به شادی و پایکوبی می­پرداختند. ابوريحان بيروني در آثارالباقیه چنین آورده است: « شهریورماه که روز چهارم آن شهریور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم، جشن است، آن را شهریورگان گویند. معنی شهریور دوستی و آرزوست. شهریور فرشته­ای است که به جواهر هفت­گانه از قبیل طلا، نقره، مس، آهن و دیگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنیا و مردم به آن­ها بستگی دارد، کارگزار است. »
اهمیّت ِ جشن ِ شهریورگان را از دو دید ِ دیگر نيز می­توان دریافت: نخست این­که ماه ِ شهریور، ماه گردآوری ي ِ دستاوردهاي ِ کشاورزی است و این نتیجه گرفتن از کار و زحمت و کشت ­و کار، به ويژه برای کشاورزان، همیشه همراه با شادمانی بوده و برای همین باید این کار با جشنی همراه می­شده است. دیگر این­که در این ماه پاییزه کاری (كشت ِ پاييزي) آغاز می­شود و چون آغاز هر کار نیکی را باید با شادی در آمیخت، از این رو جشن شهریورگان را می­توان آغاز فصل نو ِ دیگري از هنگام کشت دانست.