Sunday, May 07, 2006
342. نمايشگاه ِ كتاب در سرزمين ِ بي كتابي!
يادداشت ويراستار
نمايشگاه بهاره ي كتاب در تهران هم اكنون در حال برگزاري است. اين نمايشگاه از نزديك به دو دهه ي پيش، همه ساله در همين زمان برپا مي شود. چنين رويدادي در هر سرزميني مي تواند شورانگيز و افتخار آفرين و نماينده ي ِ راستين ِ پويايي و پيشرفت ِ دانشي و فنّي و فرهنگي و ادبي و هنري باشد و در پيشْ بُرد ِ جامعه و به ويژه نسل هاي جوان و تازه گام در راه نهاده به سوي آينده و آرمانهاي والاي انساني تأثير بگذارد. امّا آيا به راستي در ميهن ِ ما نيز چُنين است و تكرار ِ برپايي ي اين نمايشگاه در طول سالها توانسته است در كار ِ نشر ِ كتاب و ميزان كتاب خواني در ايران، مؤثّر واقع شود؟
با دريغ و بر بنياد ِ داده هاي ِ آماري و گزارشها و بررسي ها و نقدهاي ِ گوناگون، بايد گفت كه پاسخ اين پرسش منفي است! هرگاه مي بينيد كه من عنوان ِ اين درآمد را نمايشگاه ِ كتاب در سرزمين ِ بي كتابي گذاشته ام، با رويكرد به همين آگاهي هاست. هنگامي كه در كشوري با بيش از هفتاد ميليون جمعيت، شمارگان كتاب -- به جز استثناهاي بسيار انگشت شمار -- همواره ميان 1000 تا 3000 نسخه باشد و تازه آن هم پس از پيمودن ِ راه ِ سنگلاخ و پر رنج و شكنج و هفتخان وار ِ "اجازه!" و "كاغذ!" و "بازْ اجازه!" و هزار درد ِ بي درمان ِ ديگر صورت پذيرد و ميانگين سرانه ي كتابخواني ي ساليانه ي مردمش كمتر از يك دقيقه باشد، به راستي ديگر چه جاي ِ شور و شعف براي برپايي ي ِ "نمايشگاه ِ كتاب" باقي مي ماند؟! به گفته ي حافظ ِ بزرگمان: "بنال بلبل ِ عاشق كه جاي ِ فرياد است!"
هرگاه دل سوزي و كوشش ِ راستين در كار بود و همه ي سدّ و مانع هاي ِ ساختگي از سر ِ راه ِ صنعت ِ جان به سر ِ نشر و فرآيند چاپخش ِ كتاب، برداشته مي شد و همه ي سازه هاي گسترش كتابخواني در جامعه، با يك برنامه ريزي ي ِ آينده نگرانه ي ملّي به كار مي آمد، مي شد اميدوار بود كه -- اگر نه باشتاب و بي درنگ -- به تدريج زمينه براي حضور نهادينه ي كتاب و پويا شدن ِ روند ِ كتابخواني در خانه و مدرسه و حتّا --چنان كه در سرزمينهاي غربي معمول است -- در اتوبوس و قطار و هواپيما و گردش گاه و جز آن، آماده شود و ما بالندگان به فرهنگ باستاني مان، به سوي فرهنگ امروز ايران و جهان نيز آغوش بگشاييم. امّا واقعيّت ِ درنگ و واپس ماندگي ي ما را با "اگر" "و "هرگاه" نمي شود ديگرگون كرد و " دريغ از پاي لنگ و راه ِ دشوار!
مجموعه ي ِ از ايران چه ميدانم؟ - شماره ي 61
دفتر پژوهشهاي فرهنگي، چاپ ِ يكم، تهران - 1384
دو جلد، انتشارات مرواريد، چاپ ِ نهم، تهران-1384
