Friday, March 17, 2006
281. زهي كبوتر ِ سپيد ِ آشتي: بيستم مارچ، نمايش جهاني ي ضدّ جنگ
يادداشت ويراستار
گذشته از همه ي جنگهايي كه در سرتاسر ِ تاريخ در گستره ي جهان مايه ي تباهي و ويراني و موجب كشتار ميليونها انسان بيگناه شده و تنها بخشي از گزارشهاي آنها به ما رسيده است، در درازناي سده ي بيستم و همين چند سال آغاز ِ سده ي بيست و يكم ميلادي، جنگ هاي يكم و دوم جهاني، جنگ سياه و هولناك ويتنام، جنگ ويرانگر كُره، جنگ نكبت بار عراق با ايران، جنگ يكم آمريكا با عراق در هنگام اشغال كويت از سوي عراق، جنگ بسيار زيان بار يوگوسلاوي، جنگ دهشتناك آمريكا و همدستانش در عراق از سال 2003 تا كنون و دهها جنگ محلّي در آفريقا، آمريكاي لاتين، آسيا و منطقه ي آسيا- اقيانوسيّه، همه فاجعه هايي وصف ناپذير به زيان انسان و هستي و زيستْ بوم ِ او بوده است و چنان زيانهاي جاني و مالي و پي آمدهاي هولناكي به بار آورده اند كه در هيچ شرحي نمي گنجد و هيچ آمار و شماري نمي تواند به درستي گزارشگر بُعدهاي آنها باشد.
در برابر ِ اين آتش افروزي هاي آزمندان ِ جهانخوار و سرمايه سالاران ِ داراي كارآمدترين رزم افزارها (/كشتارافزارها)، مردم آشتي جوي و نيك خواه ِ جهان نيز بيكار ننشسته و در عين گرفتاري در شبكه ي پيچيده و سياه ِ طرح و توطئه هاي ِ جنگ افروزانه، پيوسته بانگ دلاويز صلح خواهي و جنگ ستيزي شان را بلند و بلندتر كرده اند و همچنان اميدوارند كه روزي بتوانند اين جهان را از لكه ي سياه جنگ ، پاك بشويند و اين واژه ي اهريمني را با تمام ِ بارها و يادهاي نفرت انگيزش، براي هميشه به زباله دان تاريخ بسپارند.
در سالهاي اخير، جنبش جهاني ي ضدّ جنگ، بيش از پيش گسترده شده و پوششي جهاني و همه زميني به خود گرفته است. هر سال در روز ِ بيستم ماه مارچ، راه پيمايي هاي پرشوري در بسياري از شهرهاي بزرگ جهان ترتيب داده مي شود و نيروهاي آشتي جوي و آدمي خوي در سرزمين هايي به گستردگي ي همه ي پنج قارّه ي گيتي، سرود ِ اشتي سرمي دهند و در برابر جنگ افروزان و مردم كشان زورمند، سينه سپرمي كنند تا بلكه آنان را از عرصه ي قدرت و زورگويي به آدميان برانند.
امسال نيز شاهد شكل گيري ي اين كوشش انساني و نيك خواهانه ايم كه قرارست در روز بيستم ماه مارچ ( برابر با بيست و نهم اسفند ماه) در 243 شهر ِ جهان به نمايش گذاشته شود. براي خواندن شرح اين رويداد بزرگ انساني، نگاه كنيد به تارنماي:
همزماني ي اين كوشش و كُنِش ِ فرخنده ي بشري با نوروز ِ بزرگ و جاودانه ي ما و آغاز ِ بهار ِ زندگي بخش در نيمكره ي شمالي، براي ما ايرانيان، ميراث داران فرهنگ و ادبي همواره آشتي جوي و آرامش خواه و زندگي ستاي، بسيار فرخنده است. باشد كه ما نيز دست در دست ديگر آدميان، بانگ صلح خواهي ي خود را هرچه رساتر برآوريم و اين آرزوي پرشور و ديرين انسان را جامه ي عمل بپوشانيم و از انديشه و گفتار به كردار برسانيم.
به فرخندگي ي اين روز ِ بزرگ جهاني، چكامه ي والا و جاودانه ي جُغد ِ جنگ، سروده ي زنده ياد محمّدتقي بهار (ملك الشعرا) را در پي مي آورم كه مايه ي غرور هر ايراني در اين كارزار ِ جهاني است. ج. د.
IN
March 2003 - March 2006 - Three Years Of War and Opposition in International mobilisation against the war and invasion of Iraq
محمّد تقي بهار
(ملك الشّعرا)
جُغد ِ جنگ
فغان ز جُغد ِ جنگ و مُرغواي ِ او / كه تا ابد بريده باد ناي ِ او
بُريده باد ناي ِ او و تا ابد / شكسته و گُسسته پَرّ و پاي ِ او
ز ِ من بُريده يار ِ آشناي ِ من / كزو بُريده باد آشناي ِ او
چه باشد از بلاي ِ جنگ، صَعب تر/ كه كس امان نيابَد از بلاي ِ او
شراب ِ او ز خون ِ مرد ِ رنجبر/ وُ زاستخوان ِ كارگر غِذاي ِ او
همي زَنَد صَلاي ِ مرگ و نيست كس/ كه جان بَرَد ز صَدمَت ِ صَلاي ِ او
همي دَهَد نِداي ِ خَوف و مي رَسَد/ به هر دلي مَهابَت ِ نِداي ِ او
همي تند چو ديوپاي در جهان / به هر طرف كشيده تارهاي او
چو خَيل ِ مور گِرد ِ پارهء شكر / فُتَد به جان ِ آدمي عَناي ِ او
به هر زمين كه باد ِ جنگ بَروَزَد / به حلق ها گِرِه شود هواي ِ او
در آن زمان كه ناي ِ حَرب دردَمَد / زمانه بي نوا شود ز ناي ِ او
به گوشها خروش ِ تُندَر اوفتد / ز بانگ توپ و غُرّش و هُراي ِ او
جهان شود چو آسيا و دم به دم / به خون ِ تازه، گردد آسياي ِ او
رونده تانك همچو كوه ِ آتشين / هزار گوش كَركُنَد صداي ِ او
همي خَزَد چو اَژدَها و درچَكَد / به هر دلي شرنگ ِ جان گزاي ِ او
چو پَر بگسترد عُقاب ِ آهنين / شكار ِ اوست شهر و روستاي ِ او
هزار بيضه هر دمي فروهِلَد / اجل دَوان چو جوجه از قَفاي ِ او
كُلَنگ سان دِژ ِ پَرَنده بنگري / به هندسي صفوف ِ خوش نَماي ِ او
چو پاره پاره ابر كافگَنَد همي / تگرگ ِ مرگ، ابر ِ مرگ زاي ِ او
به هر كرانه دستگاهي آتشين / جَهيمي آفريده در فضاي ِ او
ز ِ دود و آتش و حَريق و زلزله / ز ِ اشك و آه و بانگ ِ هاي هاي ِ او
به رَزمگَه خداي ِ جنگ بگذرد / چو چشم ِ شير، لعل گون قَباي ِ او
اَمَل، جَهان ز ِ قَعقَعه يْ سِلاح ِ وي / اَجَل، دوان به سايه ي ِ لِواي ِ او
نهان به گَرد، مِغْفَر و كلاه ِ وي / به خون كشيده موزه و رَداي ِ او
به هر زمين كه بگذرد، بگستَرَد / نِهيب ِ مرگ و درد، وَيل و واي ِ او
دو چشم و گوش ِ دَهر، كور و كَر شود / چو بَرشود نَفير ِ كَرّ ِناي او
جهان خوران ِ گنج بَر به جنگ بَر، / مُسَلّطند و رنج و اِبتِلاي ِ او
بَقاي غول ِ جنگ هست درد ِ ما / فَناي ِ جنگبارگان دواي ِ او
ز ِ غول ِ جنگ و جنگبارگي بَتَر / سرشت ِ جنگباره و بقاي ِ او
اَلا حَذر ز ِ جنگ و جنگبارگي / كه آهريمن است مُقتَداي ِ او
نبيني آن كه ساختند از اَتُم / تمام تر سِليحي اَذكياي ِ او
لَهيبَش اَر به كوه ِ خاره بگذرد / شود دوپاره كوه از اِلتقاي ِ او
تَف ِ سَموم ِ او به دشت و دَر كُنَد / ز ِ جانور تَفيده تا گياي ِ او
شود چو شهر ِ لوط شُهره بُقْعَتي / كزين سِلاح داده شد جزاي ِ او
نمانَد ايچ جانْوَر به جاي بَر / نه كاخ و كوخ و مردم و سراي ِ او
به ژاپن اندرون، يكي دو بمب از آن / فُتاد و گشت باژگون بناي ِ او
تو گفتي آن كه دوزخ اندرو دهان / گُشاد و دَم بِرون زد اَژدَهاي ِ او
سپس به دَم فروكشيد سر به سر / ز ِ خلق و وَحش و طَير و چارپاي ِ او
شد آدمي به سان ِ مُرغ ِ بابْزَن / فَرَسْپ ِ خانه گشت گِردِناي ِ او
بُوَد يقين كه زي خراب رَه بَرَد / كسي كه شد غُراب رهنماي ِ او
به خاك ِ مشرق از چه رو زنند رَه / جهان خوران ِ غرب و اَولياي ِ او
گرفتم آن كه ديگ شد گُشاده سر / كجاست شرم ِ گربه و حياي ِ او؟!
كسي كه در دلش به جُز هواي ِ زَر / نيافريده بويه اي خداي ِ او
رفاه و ايمِني طمع مدار هان / ز ِ كشوري كه گشت مُبتلاي ِ او
به خويشتن هَوان و خواري افگَنَد / كسي كه در دل افگَنَد هواي ِ او
نِهَند منّت ِ نداده بر سَرَت / وُ گر دَهَند، چيست ماجَراي ِ او؟!
به نان ِ اَرْزَنَت بساز و كُن حَذَر / ز ِ گندم و جَو و مس و طلاي ِ او
به سان ِ كَه، كِه سوي ِ كَهرَبا رَوَد / رَوَد زَر ِ تو سوي ِ كيمياي ِ او
نه دوستيش خواهم و نه دشمني / نه ترسم از غُرور و كِبرياي ِ او
همه فريب و حيلَت است و رَهزَني / مخور فريب ِ جاه و اِعتِلاي ِ او
غِناي ِ اوست اشك ِ چشم ِ رنجبر /مَبين به چشم ِ ساده در غِناي ِ او
عَطاش را نخواهم و لِقاش را / كه شوم تر لِقايَش از عطاي ِ او
لِقاي ِ او پليد چون عَطاي ِ وي / عَطاي وي كَريه چون لِقاي ِ او
خُجسته روزگار ِ صُلح و ايمِني / شكفته مرز و باغ ِ دلگُشاي ِ او
خُجسته عهد ِ راستي و مردمي / فروغ ِ عشق و تابش و ضياي ِ او
خُجسته دَور ِ ياري و برادري / حيات ِ جاوداني و صفاي ِ او
فَناي ِ جنگ خواهم از خداي ِ خود / بَقاي ِ خلق بسته در فَناي ِ او
زِهي كبوتر ِ سَپيد ِ آشتي / كه دل بَرَد سرود ِ جان فزاي ِ او
بُريده باد ناي ِ او و تا ابد / شكسته و گُسسته پَرّ و پاي ِ او
ز ِ من بُريده يار ِ آشناي ِ من / كزو بُريده باد آشناي ِ او
چه باشد از بلاي ِ جنگ، صَعب تر/ كه كس امان نيابَد از بلاي ِ او
شراب ِ او ز خون ِ مرد ِ رنجبر/ وُ زاستخوان ِ كارگر غِذاي ِ او
همي زَنَد صَلاي ِ مرگ و نيست كس/ كه جان بَرَد ز صَدمَت ِ صَلاي ِ او
همي دَهَد نِداي ِ خَوف و مي رَسَد/ به هر دلي مَهابَت ِ نِداي ِ او
همي تند چو ديوپاي در جهان / به هر طرف كشيده تارهاي او
چو خَيل ِ مور گِرد ِ پارهء شكر / فُتَد به جان ِ آدمي عَناي ِ او
به هر زمين كه باد ِ جنگ بَروَزَد / به حلق ها گِرِه شود هواي ِ او
در آن زمان كه ناي ِ حَرب دردَمَد / زمانه بي نوا شود ز ناي ِ او
به گوشها خروش ِ تُندَر اوفتد / ز بانگ توپ و غُرّش و هُراي ِ او
جهان شود چو آسيا و دم به دم / به خون ِ تازه، گردد آسياي ِ او
رونده تانك همچو كوه ِ آتشين / هزار گوش كَركُنَد صداي ِ او
همي خَزَد چو اَژدَها و درچَكَد / به هر دلي شرنگ ِ جان گزاي ِ او
چو پَر بگسترد عُقاب ِ آهنين / شكار ِ اوست شهر و روستاي ِ او
هزار بيضه هر دمي فروهِلَد / اجل دَوان چو جوجه از قَفاي ِ او
كُلَنگ سان دِژ ِ پَرَنده بنگري / به هندسي صفوف ِ خوش نَماي ِ او
چو پاره پاره ابر كافگَنَد همي / تگرگ ِ مرگ، ابر ِ مرگ زاي ِ او
به هر كرانه دستگاهي آتشين / جَهيمي آفريده در فضاي ِ او
ز ِ دود و آتش و حَريق و زلزله / ز ِ اشك و آه و بانگ ِ هاي هاي ِ او
به رَزمگَه خداي ِ جنگ بگذرد / چو چشم ِ شير، لعل گون قَباي ِ او
اَمَل، جَهان ز ِ قَعقَعه يْ سِلاح ِ وي / اَجَل، دوان به سايه ي ِ لِواي ِ او
نهان به گَرد، مِغْفَر و كلاه ِ وي / به خون كشيده موزه و رَداي ِ او
به هر زمين كه بگذرد، بگستَرَد / نِهيب ِ مرگ و درد، وَيل و واي ِ او
دو چشم و گوش ِ دَهر، كور و كَر شود / چو بَرشود نَفير ِ كَرّ ِناي او
جهان خوران ِ گنج بَر به جنگ بَر، / مُسَلّطند و رنج و اِبتِلاي ِ او
بَقاي غول ِ جنگ هست درد ِ ما / فَناي ِ جنگبارگان دواي ِ او
ز ِ غول ِ جنگ و جنگبارگي بَتَر / سرشت ِ جنگباره و بقاي ِ او
اَلا حَذر ز ِ جنگ و جنگبارگي / كه آهريمن است مُقتَداي ِ او
نبيني آن كه ساختند از اَتُم / تمام تر سِليحي اَذكياي ِ او
لَهيبَش اَر به كوه ِ خاره بگذرد / شود دوپاره كوه از اِلتقاي ِ او
تَف ِ سَموم ِ او به دشت و دَر كُنَد / ز ِ جانور تَفيده تا گياي ِ او
شود چو شهر ِ لوط شُهره بُقْعَتي / كزين سِلاح داده شد جزاي ِ او
نمانَد ايچ جانْوَر به جاي بَر / نه كاخ و كوخ و مردم و سراي ِ او
به ژاپن اندرون، يكي دو بمب از آن / فُتاد و گشت باژگون بناي ِ او
تو گفتي آن كه دوزخ اندرو دهان / گُشاد و دَم بِرون زد اَژدَهاي ِ او
سپس به دَم فروكشيد سر به سر / ز ِ خلق و وَحش و طَير و چارپاي ِ او
شد آدمي به سان ِ مُرغ ِ بابْزَن / فَرَسْپ ِ خانه گشت گِردِناي ِ او
بُوَد يقين كه زي خراب رَه بَرَد / كسي كه شد غُراب رهنماي ِ او
به خاك ِ مشرق از چه رو زنند رَه / جهان خوران ِ غرب و اَولياي ِ او
گرفتم آن كه ديگ شد گُشاده سر / كجاست شرم ِ گربه و حياي ِ او؟!
كسي كه در دلش به جُز هواي ِ زَر / نيافريده بويه اي خداي ِ او
رفاه و ايمِني طمع مدار هان / ز ِ كشوري كه گشت مُبتلاي ِ او
به خويشتن هَوان و خواري افگَنَد / كسي كه در دل افگَنَد هواي ِ او
نِهَند منّت ِ نداده بر سَرَت / وُ گر دَهَند، چيست ماجَراي ِ او؟!
به نان ِ اَرْزَنَت بساز و كُن حَذَر / ز ِ گندم و جَو و مس و طلاي ِ او
به سان ِ كَه، كِه سوي ِ كَهرَبا رَوَد / رَوَد زَر ِ تو سوي ِ كيمياي ِ او
نه دوستيش خواهم و نه دشمني / نه ترسم از غُرور و كِبرياي ِ او
همه فريب و حيلَت است و رَهزَني / مخور فريب ِ جاه و اِعتِلاي ِ او
غِناي ِ اوست اشك ِ چشم ِ رنجبر /مَبين به چشم ِ ساده در غِناي ِ او
عَطاش را نخواهم و لِقاش را / كه شوم تر لِقايَش از عطاي ِ او
لِقاي ِ او پليد چون عَطاي ِ وي / عَطاي وي كَريه چون لِقاي ِ او
خُجسته روزگار ِ صُلح و ايمِني / شكفته مرز و باغ ِ دلگُشاي ِ او
خُجسته عهد ِ راستي و مردمي / فروغ ِ عشق و تابش و ضياي ِ او
خُجسته دَور ِ ياري و برادري / حيات ِ جاوداني و صفاي ِ او
فَناي ِ جنگ خواهم از خداي ِ خود / بَقاي ِ خلق بسته در فَناي ِ او
زِهي كبوتر ِ سَپيد ِ آشتي / كه دل بَرَد سرود ِ جان فزاي ِ او
رسيد وقت ِ آن كه جُغد ِ جنگ را / جُداكنند سر به پيش ِ پاي ِ او
* * *
بهار ِ طبع ِ من شكفته شد چو من / مَديح ِ صُلح گفتم و ثَناي ِ او
بر اين چَكامه آفرين كند كسي / كه پارسي شناسد و بهاي ِ او
بدين قصيده برگذشت شعر ِ من / ز ِ بِن دُرَيد و از اَما صَحاي ِ او
شد اقتدا به اوستاد ِ دامغان / " فَغان از اين غُراب ِ بَين و واي ِ او"
تابستان 1329 خورشيدي
--------------------------------------------------
ديوان بهار، جلد يكم، چاپ چهارم، انتشارات اميركبير - 1358
ديوان بهار، جلد يكم، چاپ چهارم، انتشارات اميركبير - 1358
