Monday, February 27, 2006
266. ادب ِ مهاجرت ِ ايرانيان: "گونه" اي نو در تاريخ ِ ادبيّات ِ ايران
يادداشت ويراستار
بحث در "نوع" ها يا "گونه"* هاي ادبي، از مقوله هاي تازه اي است كه پژوهندگان ادبيّات ايران و تدوين كنندگان ِ تاريخ ادبيّات در ايران ( از ايراني و جُز ايراني) در سده ي اخير بدان پرداخته و در اين زمينه، در كتابها و يا گفتارهاي جداگانه ، روشنگري كرده اند. در اين گونه نوشتارها، به بخش بندي ي كلّي ي ادبيّات ميهن ما به حماسي (پهلواني)، بزمي (تغزّلي/غنايي/ليريك) و عرفاني ، برمي خوريم كه البتّه نارساست و جاي نقد ِ آتها در اين يادداشت نيست.**
فراتر از اين بحث و بخش بندي ي "گونه" هاي تا كنون بوده و شناخته در ادب ما، در دهه هاي اخير و در پيامد ِ كوچ ِ انبوه ِ ايرانيان به سرزمينهاي باختري، مبحث ِ تازه اي به نام ِ ادبيّات مهاجرت در شمول كارهاي ناقدان ِ ادبي قرارگرفته و به گُفتمان مهمّي تبديل شده است كه همانا هنوز به مرحله ي پختگي و كمال و رده بندي ي گونه شناختي ي فراگير و بازدارنده نرسيده و راهي ناپيموده در پيش ِ پا دارد.
شمار ِ چشم گيري از ايرانيان ِ مهاجر در سه دهه ي اخير را شاعران، داستان نويسان، نمايشنامه و فيلمنامه نويسان و پژوهندگان ادب و تاريخ تشكيل مي دهند كه ساليان به غربت راندگي و شهربندي (با "شهروندي" اشتباه نشود) در سرزمين هاي بيرون از ميهن را به بيهودگي نگذارنده و با همه ي رنج و شكنج ِ دوري، پيوسته در كار ِ آفرينش يا پژوهش و تدوين و تأليف و ترجمه بوده اند. نگاهي به فهرست نشريّه هاي ادبي و فرهنگي (چاپي يا الكترونيك) و نيز بنگاهها و كانون هاي نشر ِ ايراني از اروپا تا آمريكا و كانادا و استراليا و سياهه ي ِ كتابهاي فارسي ي نشريافته در اين دوران (گاه موازي با ترجمه هاي آنها به زبان هاي غربي)، به روشني نشان مي دهد كه در اين گُستره، چه گذشته و شاهين ِ ادب فارسي تا چه اوج هايي بال گشوده است.
در نخستين رويكردهاي شتاب زده و ناژرفانگر به دستاورد ِ اين كوشش و كُنِش ِ بارآور، نوآييني و ويژگي ي كارهاي پديدآورندگان ِ اين اثرها، هم در ساختار ِ خود ِ آنها و هم در سنجش با ساختارهاي ادب ِ درون مرزي ي پيشين و كنوني، دست ِ كم گرفته شده است و در بهترين حالت، آنها را تنها بيانگر غم ِ غربت ارزيابيده اند. امّا بررسي ها و نقدها و بازشناخت هاي اصولي ي پسين، به ويژه در دهه ي اخير و نشر ِ گسترده تر ِ اثرها و راه يابي ي شماري از آنها به درون مرز (و حتّا در موردهاي انگشت شماري، بازچاپ ِ كتابها در تهران)، نشان داد كه "بيهوده سخن بدين درازي نبُوَد!"
كار ِ بررسي و نقد ِ ادبيّات مهاجرت ايرانيان، ديگر اكنون از مرز ِ گفتارهاي راديويي و تلويزيوني و اينترنتي و مقاله هايي در نشريّه هاي چاپي گذشته و به عرصه ي پژوهشهاي دانشگاهي (آكادميك) و دانشنامگي (انسيكلوپديك) رسيده است. براي نمونه، مي توان از اختصاص داده شدن ِ درآمدهايي از دانشنامه ي ايران (انسيكلوپديا ايرانيكا) به اين مقوله ي مهمّ يادكرد.
آگاهي نامه ي زير كه امروز به اين دفتر رسيد، به خوبي بيانگر ِ فرآيندي است كه بدان اشاره رفت. با سپاس از دوست فرهيخته و بزرگوارم مجيد روشنگر، سردبير كوشاي فصلنامه ي بررسي ِ كتاب، پايگاه عمده ي شناخت و نقد ِ ادب ِ مهاجرت، كه اين آگاهي نامه را برايم فرستاده است و با خشنودي از اين كه مبحث ِ ادب ِ مهاجرت ِ ما در كانون دانشگاهي ي معتبري همچون يو. سي. اِل. اِي. مطرح مي گردد و رويكرد ِ جهانيان را بيش از پيش به كُنش ِ فرهنگي ي ايرانيان، حتّا در بيرون از زادبوم، فرامي خواند، متن ِ آن را در پي مي آورم. ج. د.
----------------------------------------
* Literary Genre
** براي خواندن گفتارهايي در اين زمينه، نگاه كنيد به محمّد كلباسي: شاهنامه و مباحث انواع شعر در يادنامه ي آيين ِ بزرگداشت ِ آغاز ِ دومين هزاره ي ِ سرايش ِ شاهنامه ي فردوسي، اصفهان - 12 تا 14 دي ماه 1369، صص 193 - 219 ، نشر زنده رود و فيروزنشر ِ سپاهان- 1370 و جليل دوستخواه: فرايند ِ تكوين ِ حماسه ي ايران (دفتر 58 از ايران چه مي دانم؟)، صص 13 - 16، دفتر پژوهشهاي فرهنگي، تهران - 1384 و همو: شناخت نامه ي فردوسي و شاهنامه، صص 15 - 16 (دفتر 61 از ايران چه مي دانم؟)، همان ناشر، تهران - 1384.
* * *
UCLA Center for Near Eastern Studies
Persian Lecture Series
Presents:
Nahid Rachlin & Majid Roshangar
An Iranian being in America and an American being in Iran
Literature of Migration: A New Genre In Persian Literature
Sunday, March 12, 5:00-7:00 PM, UCLA, Dodd Hall, Room 161
* * *
Nahid Rachlin’s publications include four novels, Jumping Over Fire (City Lights); Foreigner (W.W. Norton); Married to a Stranger (E.P.Dutton); The Heart’s Desire (City Lights); and a collection of short stories, Veils (City Lights). She has a memoir, Persian Girls, in press at Penguin, Fall 2006. While a student she held a Doubleday-Columbia fellowship (Columbia) and a Wallace Stegner Fellowship (Stanford). The grants and awards she has received include, the Bennet Cerf Award, PEN Syndicated Fiction Project Award, and a National Endowment for the Arts grant. Currently she teaches at the New School University and is a fellow at Yale.
*
Majid Roshangar is Editor of The Persian Book Review, A Quarterly On Arts and Literature that promotes the Iranian diaspora literature and Persian literature of migration. Roshangar’s extensive translations and writings include: Across the Desert (Obour az matn barahout); Objectivity In Social Research; Christopher Columbus; The World of Stars; Revolution of Hope; An Anthology of Modern Persian Poetry (with Frough Frokhzad); and Irano-Iraqi War: Historical Background of the Conflict (in English). He has a MA from University of New South Wales, Australia and Post Graduate Degree from Oxford University, U.K. and a BA from University of Tehran, Iran.
For more information contact:
UCLA Center for Near Eastern Studies
(310) 825- 1181
joudisa@international.ucla.edu
