Friday, November 04, 2005
146.كهن ترين نوشتار ِ ايرانيان
روزنامه ي شرق در شماره ي روز سه شنبه دهم آبان 1384 خود، بررسي ي ِ زير را به قلم پژوهنده ي جوان پژمان اكبرزاده، درباره ي گزارش فارسي ي ِ دو جلدي ي ِ اوستا نشرداده است:
كهن ترين نوشتار ايرانيان
پژمان اكبرزاده
اوستا، كهن ترين نوشتار ايرانيان و نامه دينى مزدا پرستان است. بخش هاى گوناگون اين مجموعه، حدوداً از نيمه هزاره دوم پيش از ميلاد به بعد نگاشته شد و در طول سده هاى متوالى از نسلى به نسلى ديگر رسيد تا در نهايت در دوره ساسانيان، آنچه بر جاى مانده بود با خطى موسوم به «دين دبيره» مدون شد. رويدادهاى بعدى مانع از آن شد كه اين مجموعه، دست نخورده و به همان صورت تدوين شده در زمان ساسانى به نسل هاى بعد برسد و به جز «گاهان پنج گانه زرتشت» و «ونديداد» كه همه آنها بر جاى مانده است، از ديگر بخش هاى كتاب تنها حدود يك چهارم باقى است.جليل دوستخواه از جمله پژوهشگرانى است كه سال هاست بخش گسترده اى از كارهاى پژوهشى خود را به شناخت اوستا اختصاص داده است. به تازگى نسخه اى از اوستا كه وى در سال ۱۳۷۱ در اختيار دوستداران فرهنگ ايران قرار داده بود با يك بازنگرى اساسى، براى نهمين بار به چاپ رسيده است. اين مجموعه دو جلدى كه به فرخندگى سه هزارمين سال زادروز زرتشت كه از سوى يونسكو سال زرتشت اعلام شد توسط انتشارات مرواريد در شمارگان ۲۲۰۰ نسخه و بهاى ۸۹۰۰ تومان انتشار يافته، بيش از ۱۲۰۰ صفحه را دربرمى گيرد. كتاب پس از پيشگفتار و فهرست كوته نوشت ها (اختصارات) شش بخش اصلى را شامل مى شود: «دفتر يكم/ گاهان» (سرود هاى يك تا پنج: اهونودگاه، اشتودگاه، سپنتمدگاه، وهوخشترگاه، وهيشتوايشت)، «دفتر دوم/ يسنه»، «دفتر سوم/ يشت ها»، «دفتر چهارم/ ويسپرد»، «دفتر پنجم/ خرده اوستا» و «دفتر ششم/ ونديداد». پس از پايان متن اصلى كتاب، در انتهاى جلد دوم فهرست واژه ها و تركيب ها نيز آمده كه با توجه به واژه هاى مورد استفاده در متن كتاب نه تنها براى خوانندگان كتاب ضرورى است بلكه براى همه افراد علاقه مند به مطالعه در متون ايران باستان كه در پژوهش هايشان به واژه هاى به ويژه مذهبى ناآشنا برمى خورند بس مفيد است.به گفته جليل دوستخواه: «آنچه امروزه به نام اوستا در دست داريم به سبب كاهش ها، افزايش ها، جابه جايى ها و دستكارى هاى فراوانى كه در طول تاريخ در آن راه يافته، نابسامان و ناهمگون است. از همين رو پژوهش در اوستا و شناخت دقيق مفاهيم آن كارى است بسيار دشوار و به رغم اينكه بسيارى از پژوهندگان زندگى خود را در اين راه صرف كرده اند هنوز هم پيچيدگى ها و گره هاى ناگشوده در آن كم نيست. در طول بيش از يك هزار سال اخير، دست نويس هاى بازمانده اوستا تنها به صورت متن هاى ورجاوند دينى زرتشتيان در ايران و هندوستان در اختيار خود آنها بود و در آيين هاى مذهبى ايشان خوانده مى شد و ديگران يا از وجود آنها هيچ خبرى نداشتند و يا از راه اشاره و يادآورى هاى پراكنده، مطالب افسانه گونه و بى بنيادى درباره آنها به خاطر سپرده بودند....»در آغاز سده كنونى خورشيدى در ادامه سال ها پژوهش از ايرانيان و اروپاييان، ابراهيم پورداوود پيشگام دانش اوستا شناسى در ايران شد. همزمان با او شمارى ديگر نيز به اين رشته علاقه مند شدند و آثارى ارزشمند از خود به يادگار گذاشتند. با اين همه اين كوشش ها در محافل دانشگاهى محدود ماند و عموميت چندانى نيافت. جليل دوستخواه در اين باره مى افزايد: «پورداوود اين كمبود را دريافته بود و سال ها پيش، هنگامى كه افتخار شاگردى او در دانشگاه تهران را داشتم كار ويرايش گزارش اوستاى خود را در اختيارم نهاد تا كتابى با نگارش ساده و روان پارسى امروزى را همراه با توضيح و يادداشت براى عموم كتابخوانان ايرانى فراهم آورم. نتيجه آن كوشش به سبب پاره اى محدوديت ها، كتاب گزيده اى شد كه هنوز نارسايى هايى داشت و در واقع پاسخگوى پرسش هاى خواننده اوستا نبود. لذا پس از چاپ آن استاد سفارش كرد كه كار پايان يافته پنداشته نشود و در آينده در زمانى مناسب، گزارشى سرتاسرى و انتقادى از گاهان و همه بخش هاى اوستاى نو با توضيحاتى درخور و با بهره گيرى از همه منابع موجود تدوين كنم....» در نسخه اخير اوستا، دوستخواه تكامل دانش اوستا شناسى را بر بنياد پژوهش هايى كه در خود اوستا يا در ادبيات پارسى ميانه (وابسته به اوستا) در دهه هاى اخير در ايران و ديگر كشورها انجام شده در نظر گرفته و همچنين تا حد امكان، برداشت هاى تازه را در كار وارد كرده است. در ضبط نام ها، تعبيرها و اصطلاحات، در درجه نخست، صورت پارسى يا پازند و يا پهلوى آنها را كه در زبان پارسى كنونى شناخته شده است آورده شده و در مورد هايى كه چنين صورت هايى موجود نبوده و يا بار معنايى اوستايى را نداشته، اصل اوستايى نگاشته شده و توضيح پارسى نيز ارائه شده است. يادداشت هاى مفصلى كه در پايان كتاب آمده به طور عمده جانشين زيرنويس هايى است كه بايد در زير هر صفحه جاى مى گرفت ولى از آنجا كه برخى يادداشت ها و توضيح ها يك تا بيش از چند صفحه را دربرمى گرفته و درج آنها در پايين همان صفحه آشفتگى ذهن خواننده را در پى داشته، همه آنها يك جا در پايان كتاب قرار گرفته است. جليل دوستخواه (متولد ۱۳۱۲ در اصفهان) دانش آموخته دوره دكتراى زبان و ادبيات پارسى از دانشگاه تهران است كه در سال هاى ۱۳۴۱-۱۳۳۹ به دعوت محمد معين در كار گردآورى و تدوين بخشى از لغتنامه دهخدا همكارى داشت. وى از ۱۳۴۷ تا ۱۳۶۹ در دانشگاه اصفهان به تدريس اشتغال داشت و در ۱۳۶۹ به استراليا مهاجرت كرد و كانون پژوهش هاى ايران شناختى را در آن ديار بنيان نهاد. از ديگر كتاب هاى وى در اين زمينه بايد به «رهيافتى با گاهان زرتشت و متن هاى نو
اوستايى» اشاره كرد كه در سال ۱۳۸۳ توسط انتشارات ققنوس در تهران به چاپ رسيد
كهن ترين نوشتار ايرانيان
پژمان اكبرزاده
اوستا، كهن ترين نوشتار ايرانيان و نامه دينى مزدا پرستان است. بخش هاى گوناگون اين مجموعه، حدوداً از نيمه هزاره دوم پيش از ميلاد به بعد نگاشته شد و در طول سده هاى متوالى از نسلى به نسلى ديگر رسيد تا در نهايت در دوره ساسانيان، آنچه بر جاى مانده بود با خطى موسوم به «دين دبيره» مدون شد. رويدادهاى بعدى مانع از آن شد كه اين مجموعه، دست نخورده و به همان صورت تدوين شده در زمان ساسانى به نسل هاى بعد برسد و به جز «گاهان پنج گانه زرتشت» و «ونديداد» كه همه آنها بر جاى مانده است، از ديگر بخش هاى كتاب تنها حدود يك چهارم باقى است.جليل دوستخواه از جمله پژوهشگرانى است كه سال هاست بخش گسترده اى از كارهاى پژوهشى خود را به شناخت اوستا اختصاص داده است. به تازگى نسخه اى از اوستا كه وى در سال ۱۳۷۱ در اختيار دوستداران فرهنگ ايران قرار داده بود با يك بازنگرى اساسى، براى نهمين بار به چاپ رسيده است. اين مجموعه دو جلدى كه به فرخندگى سه هزارمين سال زادروز زرتشت كه از سوى يونسكو سال زرتشت اعلام شد توسط انتشارات مرواريد در شمارگان ۲۲۰۰ نسخه و بهاى ۸۹۰۰ تومان انتشار يافته، بيش از ۱۲۰۰ صفحه را دربرمى گيرد. كتاب پس از پيشگفتار و فهرست كوته نوشت ها (اختصارات) شش بخش اصلى را شامل مى شود: «دفتر يكم/ گاهان» (سرود هاى يك تا پنج: اهونودگاه، اشتودگاه، سپنتمدگاه، وهوخشترگاه، وهيشتوايشت)، «دفتر دوم/ يسنه»، «دفتر سوم/ يشت ها»، «دفتر چهارم/ ويسپرد»، «دفتر پنجم/ خرده اوستا» و «دفتر ششم/ ونديداد». پس از پايان متن اصلى كتاب، در انتهاى جلد دوم فهرست واژه ها و تركيب ها نيز آمده كه با توجه به واژه هاى مورد استفاده در متن كتاب نه تنها براى خوانندگان كتاب ضرورى است بلكه براى همه افراد علاقه مند به مطالعه در متون ايران باستان كه در پژوهش هايشان به واژه هاى به ويژه مذهبى ناآشنا برمى خورند بس مفيد است.به گفته جليل دوستخواه: «آنچه امروزه به نام اوستا در دست داريم به سبب كاهش ها، افزايش ها، جابه جايى ها و دستكارى هاى فراوانى كه در طول تاريخ در آن راه يافته، نابسامان و ناهمگون است. از همين رو پژوهش در اوستا و شناخت دقيق مفاهيم آن كارى است بسيار دشوار و به رغم اينكه بسيارى از پژوهندگان زندگى خود را در اين راه صرف كرده اند هنوز هم پيچيدگى ها و گره هاى ناگشوده در آن كم نيست. در طول بيش از يك هزار سال اخير، دست نويس هاى بازمانده اوستا تنها به صورت متن هاى ورجاوند دينى زرتشتيان در ايران و هندوستان در اختيار خود آنها بود و در آيين هاى مذهبى ايشان خوانده مى شد و ديگران يا از وجود آنها هيچ خبرى نداشتند و يا از راه اشاره و يادآورى هاى پراكنده، مطالب افسانه گونه و بى بنيادى درباره آنها به خاطر سپرده بودند....»در آغاز سده كنونى خورشيدى در ادامه سال ها پژوهش از ايرانيان و اروپاييان، ابراهيم پورداوود پيشگام دانش اوستا شناسى در ايران شد. همزمان با او شمارى ديگر نيز به اين رشته علاقه مند شدند و آثارى ارزشمند از خود به يادگار گذاشتند. با اين همه اين كوشش ها در محافل دانشگاهى محدود ماند و عموميت چندانى نيافت. جليل دوستخواه در اين باره مى افزايد: «پورداوود اين كمبود را دريافته بود و سال ها پيش، هنگامى كه افتخار شاگردى او در دانشگاه تهران را داشتم كار ويرايش گزارش اوستاى خود را در اختيارم نهاد تا كتابى با نگارش ساده و روان پارسى امروزى را همراه با توضيح و يادداشت براى عموم كتابخوانان ايرانى فراهم آورم. نتيجه آن كوشش به سبب پاره اى محدوديت ها، كتاب گزيده اى شد كه هنوز نارسايى هايى داشت و در واقع پاسخگوى پرسش هاى خواننده اوستا نبود. لذا پس از چاپ آن استاد سفارش كرد كه كار پايان يافته پنداشته نشود و در آينده در زمانى مناسب، گزارشى سرتاسرى و انتقادى از گاهان و همه بخش هاى اوستاى نو با توضيحاتى درخور و با بهره گيرى از همه منابع موجود تدوين كنم....» در نسخه اخير اوستا، دوستخواه تكامل دانش اوستا شناسى را بر بنياد پژوهش هايى كه در خود اوستا يا در ادبيات پارسى ميانه (وابسته به اوستا) در دهه هاى اخير در ايران و ديگر كشورها انجام شده در نظر گرفته و همچنين تا حد امكان، برداشت هاى تازه را در كار وارد كرده است. در ضبط نام ها، تعبيرها و اصطلاحات، در درجه نخست، صورت پارسى يا پازند و يا پهلوى آنها را كه در زبان پارسى كنونى شناخته شده است آورده شده و در مورد هايى كه چنين صورت هايى موجود نبوده و يا بار معنايى اوستايى را نداشته، اصل اوستايى نگاشته شده و توضيح پارسى نيز ارائه شده است. يادداشت هاى مفصلى كه در پايان كتاب آمده به طور عمده جانشين زيرنويس هايى است كه بايد در زير هر صفحه جاى مى گرفت ولى از آنجا كه برخى يادداشت ها و توضيح ها يك تا بيش از چند صفحه را دربرمى گرفته و درج آنها در پايين همان صفحه آشفتگى ذهن خواننده را در پى داشته، همه آنها يك جا در پايان كتاب قرار گرفته است. جليل دوستخواه (متولد ۱۳۱۲ در اصفهان) دانش آموخته دوره دكتراى زبان و ادبيات پارسى از دانشگاه تهران است كه در سال هاى ۱۳۴۱-۱۳۳۹ به دعوت محمد معين در كار گردآورى و تدوين بخشى از لغتنامه دهخدا همكارى داشت. وى از ۱۳۴۷ تا ۱۳۶۹ در دانشگاه اصفهان به تدريس اشتغال داشت و در ۱۳۶۹ به استراليا مهاجرت كرد و كانون پژوهش هاى ايران شناختى را در آن ديار بنيان نهاد. از ديگر كتاب هاى وى در اين زمينه بايد به «رهيافتى با گاهان زرتشت و متن هاى نو
اوستايى» اشاره كرد كه در سال ۱۳۸۳ توسط انتشارات ققنوس در تهران به چاپ رسيد
