Sunday, July 10, 2005
شاعري كاوشگر در بُن مايه هاي فرهنگ ايراني
ماهنامه ي جهان كتاب، چاپ تهران در شماره ي 195 - تيرماه 1384 خود، گفتاري از نگارنده را براي بزرگداشت كيوان قدرخواه، شاعرتواناي روزگارمان -- كه در دي ماه گذشته چشم از جهان فروبست -- و در راستاي كوشش براي شناخت شعر والاي او همراه با متن ِ شعر ِ زيباي ِ چاپ نشده اي از او و تحليلي اسطوره شناختي از اين شعر، به چاپ رسانيده است. در آغاز ِ اين گفتار آمده است
كيوان قدرخواه (17 اسفند 1322 - 20 دي 1383) شاعر دل آگاه و ژرف كاو ِ روزگار ِ ما در فراسوي ِ غوغاي ِ روزمَرّگي ها و هياهوي داعيه داري ها و ابتذال عادت ها و تكرارها و آسان پسندي ها و سنگواره شدن در مالوف ها ومعهودها، سال هاي بُرنايي انديشگي و بَرومندي ي ِ فرهنگي و هنري ي ِ خويش را با همه ي دردمندي ي ِ تن و جانش، يكسره به جُستار ِ پي گير و درنگ ناپذير ِ چيزي كه خود آن را "تنها تَسَلّاي انسان" مي ناميد، گذراند و ميراثي گرانبار و ماندگار از كاوِش ها و يافته هاي شعري ي ِ خويش بر جاي نهاد و به گنجور ِ زبان و ادب فارسي سپرد
نويسنده آن گاه به تحليلي كوتاه از كارنامه ي شعري ي ِ قدرخواه و ديدگاه هاي او در گُستره ي فرهنگ و ادب و سنجه هاي وي براي
شناخت شعر راستين ِ اين روزگار پرداخته و در باره ي هم آميزي ي ويژگي هاي بومي و جهاني در هنر وي نوشته است
قدرخواه شاعري سخت اصفهاني، سخت ايراني و در همان حال -- به تعبير ِ درست ِ محمّد رحيم اخوّت -- به تمام معني جهاني و انسان مدار است و اين كاميابي ي كوچكي نيست كه به آساني نصيب ِ هركسي شود. هرگاه او به زباني جهاني شعر مي سرود، بي گمان امروز يكي از چهره هاي شاخص و مطرح ِ شعر معاصردرگستره ي جهان به شمار مي آمد. كارش را به درستي بشناسيم و ارج بگزاريم و به ايرانيان و جُز ايرانيان بشناسانيم
نگارنده در نيمه ي دوم گفتار خود با اشاره به شعرهاي به چاپ نرسيده ي قدرخواه، از آن ميان شعر آبدان ِ ماه را نام مي برد و به تجزيه و تحليل آن و رديابي ي پشتوانه هاي اسطورگي اش مي پردازد. او با آوردن تصوير دو جام سفالينه ي بازيافته از روزگاران ديرينه در شوش و گُفتاوَردهايي از باستان شناسان و پژوهشگراني همچون آرتُر آپهام پوپ و پيِر آمه در ريشه يابي ي نقش هاي همانند روي ِ اين سفالينه ها در ساختار اسطوره هاي ايراني ، بازتاب ِ اين يادمانده هاي هزاره ها را در خيال نقش هاي آفريده ي شاعر در اين شعر مي يابد و مي نويسد
با رويكرد به آنچه در توصيف ِ نگاره هاي روي اين سفالينه هاي هزاران ساله گفته شد، جاي شكّي باقي نمي ماند كه قدرخواه با آن شور جُستارگري و گرايش ِ سوزان به دريافت و بازشناخت ِ رازواره هاي فرهنگي ي كهن پيش از سرودن ِ اين شعر، سيمرغ وار پركشيده و حافظ گونه "در سلوك ِ شعر ِ خويش طيّ ِ زمان و مكان" كرده بوده و به هنگام ِ بازگشت از اين كشف و شهود شگفت ِ فرهنگي، ارمغان ارزنده اي چون آبدان ِ ماه را پيشكش ِ دوستداران ِ فرهنگ و ادب و شعر كرده است
آبدان ِ ماه
ماه بر دامنه هاي زردكوه مي تابد
ماه كه هزار چهره دارد
ماه كه هزار چشمه دارد
بُز ِ كوهي
از دامنه هاي زردكوه فرود مي آيد
ماه را بر شاخ هايَش به چشمه سار مي بَرَد
*
شب بر دامنه ها ايستاده است
بُز ِ كوهي هِلال ِ ماه را مي جويَد
و ماه در چشمه سار مي نِگَرَد
چشمه كه هزار موج دارد
موج ها كه هزار ماه دارند
بُز ِ كوهي از دامنه ها فرود مي آيد
با هزار چهره در شب
با هزار چشمه در شب
*
شب ميان دره ها ايستاده است
من هِلال ِ گم شده ي خويش را مي جويَم
و ماه بر دامنه هاي زردكوه مي تابَد
