Sunday, April 05, 2009

 

احمد میرعلایی و محمّدجعفر پوینده: دو چهره‌ی ِ ممتاز ِ ادب و فرهنگ ِ ایرانی در دانشنامه‌ی ِ ایرانیکا





"بعد از وفات، مدفن ِ ما در زمین مجوی
در برگهای ِ دفتر ِ دانش (/ در سینه های ِ مردم ِ دانا) مکان ِ ماست."



MĪR‘ALĀ‘I, Aḥmad (b. Isfahan, 21 Farvardin 1321 Š./10 April 1942; d. 2 Ābān 1374 Š./24 October 1995, FIGURE 1), editor of three literary magazines and translator of works of Western literature. Mirʿalāʾi was born into an educated, cultured family marked by the tension between the advocates of modernity and the Western way of life and those who subscribed to the traditional religious ideas. His father, ʿAli Mirʿalāʾi, was a physician by profession and an ardent nationalist actively supporting Moḥammad Moṣaddeq and his National Front (Jebha-ye melli). MirʿAlāʾi's political activities had once led to his incarceration in Ḵorramšahr by the British in 1941 during the occupation of Persia by the Allied. Aḥmad's interest in Western literature was kindled in childhood, when he would use his allowances to borrow popular translations of Western romances from a local barber and eagerly read them.
Mirʿalāʾi completed his secondary education in Isfahan and then, against his father's wishes who wanted him to continue in the family tradition and study medicine, he chose to follow his true passion for the literary world and enrolled at the University of Isfahan to study English language and literature, graduating with a Bachelor's degree in 1963. He then left for the University of Leeds in the United Kingdom and received an MA degree in English in 1967. Upon his return to Persia later that year, he was drafted for military service and spent two years (1967-69) in the Literacy Corps (Sepāh-e dāneš) as a teacher in the rural area of Baluchistan. He married his maternal cousin Nāhid Kiānfar in 1971; they had four daughters (Leyli, Širin, Šhahrzād, and Homā), one of whom (Homā) died in early childhood (M. Mirʿalāʾi, 1999, pp. 108-10). In 1969 he joined the Franklin Book Program and served for three years as an editor of the Persian translations submitted for publication and also as the chief editor of Ketāb-e emruz, a quarterly of literary criticism published by the same firm. He then served for four years (1972-76) in the Ministry of Culture and Art (Wezārat-e farhang o honar) as the chief editor of Farhang o zendagi, a quartely published by the ministry. During the same period of time he was also the chief editor of the weekly Āyandagān-e adabi a literary publication of the daily Āyandagān. He spent the next three years (1976-79) as the Persian cultural attaché, first in New Delhi and then in Karachi. His return to Persia coincided with the Revolution of 1978-79. He was unemployed for a period of time before opening a small bookstore called Āftāb and later re-named Zendarud, which also served as a publishing house. The bookstore soon became a gathering place for like-minded people, particularly young students who would often use the facility to engage Mirʿalāʾi in discussions involving cultural and literary issues. In his final years, Mirʿalāʾi also did some lecturing in Šahr-e Kord and Najafābād private universities (Doostkhah).

Mirʿalāʾi was a talented translator, who chose his texts judiciously and remained scrupulously faithful and skillfully capable in conveying the full range of their essential sense in elegant Persian, regardless of any social, political, or cultural considerations. He maintained that not to translate at all is a far better option than doing an imperfect job, and that a good translation would be as effective as its original version (A. Mirʿalāʾi, 1992b).
The list of Mirʿalāʾi's published works includes more than thirty independent features, as well as translations of numerous stories, poems, and articles that were published in various literarily journals (e.g., Jong-e Eṣfahān, Mofid) and papers. His translations of two novels (Justine and Balthazar) by Lawrence Durrell were censored and never published. The first novel was printed but all copies were ordered to be pulped. Mirʿalāʾi's greatest ambition was the translation of the entire works of William Shakespeare, which he had been preparing to start, when his dream was cut short by his untimely death (Doostkhah). A number of his works still remain unpublished. Some were at different times published and ready for distribution when they failed to pass the approval of authorities and were subsequently pulled off the shelves (Motarjem 27, fall 1992). In the last few months of his life, Mirʿalāʾi was busy writing his memoir, which was left unfinished with his untimely death (Š. Mirʿalāʾi, 2003)
Mirʿalāʾi was never involved in any political activities and never affiliated himself to any political ideology, group, or organization. Nonetheless, his personal democratic views on life, which were reflected in his works, as well as his membership and active involvement in the Writers Association of Iran (Kānun-e nevisandagān-e Irān) were deemed intolerable by certain centers of power. Consequently he became subject to interrogations and receiving death threats during the last few months of his life. He was among the 134 prominent writers and poets who signed an open letter protesting the excessive censorship by the government and demanding freedom of speech and tolerance towards views and ideas at variance with the official position.
Three days before his death, Mirʿalāʾi had noticed that a few individuals unknown to him were taking photos of him at Zendarud bookstore, and he later confided to a friend that he was scared and worried that his life could be in danger. On the day of his death, he was scheduled to give a lecture on modernism in Isfahan University, in the morning, which had to be cancelled due to his sudden disappearance (M. Mirʿalāʾi, 2003). He was kidnapped on the street in the morning as he walked to his bookstore; his dead body was found in the evening near the bookstore, leaning against a wall and a half-used bottle of spirits placed next to him. The coroner's report ascribed the cause of death to an unidentified injection, which had left its visible mark on the arm (M. Mirʿalāʾi, 2003).

Bibliography:


Selected Translations.


J. Luis Borges, Labyrinths, The Aleph and Other Stories, tr. from English as Hazārtuhā-ye Borḵes: Alef wa dāstānhā-ye digar, Tehran, n.d.
J. Conrad, Under The Western Eyes, London, 1911, tr. as Az čašm-e ḡarbi, Tehran, 1984.
I. Fleming, Chitty Chitty Bang Bang, London, 1964, as Chitty Chitty Bang Bang, Tehran, n.d.
E. M. Forster, The Torque, a short story tr. and pub. with seven stories by other authors as Ṭawq-e ṭelā Tehran, 1976.
W. Golding, The Scorpion God, New York, 1972, tr. as Ḵodā-ye ʿaqrab, Tehran, 1976.
G. Greene, The Honorary Consul, New York, 1973, tr. as Konsul-e efteḵāri, Tehran, 1977.
Idem, The Human Factor, New York, 1978, tr. as ʿĀmel-e ensāni, Tehran, 1984.
H. Melville, Billy Budd, The Sailor, 1924, tr. as Bili Bād-e malavān and published with two other stories by E. Allan Poe, Tehran, 1990.
O. Paz, Children of the Mire: Modern Poetry from Romanticism to the Avant-Garde, tr. from English as Kudakān-e āb o gel, Tehran, 1982.
Idem, Piedra de Sol Sun Stone, tr. from English as Sang o āftāb, Tehran 1971.
Idem, Convergences: Essays On Art and Literature, tr. from English as Dar bāra-ye adabiyāt, Tehran, 1975.


References:



J. Doostkhah, “Aḥmad Mirʿalāʾi, ensān-e vālā va motarjomān-e tavānā,” Kayhān 1/30, Sydney, 27 Dey 1374 Š./17 January 1996, p. 5.
A. Mirʿalāʾi, “Eṣfahān, Eṣfahān-e man,” in Eṣfahān, ʿakshā-ye Naṣr-Allāh Kasrāʾiān, Tehran, 1992a, pp. 4-6.
Idem, “Tarjoma-ye ḵub be andāza-ye negāreš moʾaṯṯer ast,” Payām-e ketāb-ḵāna 1/1, 1992b, pp. 76-81.
Moʾaddab Mirʿalāʾi, “Aḥmad-e lā-yanṣaref,” Gardun, Düren, Germany, May 1999, pp. 108-10.
Idem: “Ba yād-e Aḥmad Mirʿalāʾi,” Aḵbār-e ruz, a Persian online publication, 2 Ābān 1382/24 October 2003.
Š. Mirʿalāʾi, “Key bud?,” Dawrān, Bahman 1374 Š./January 1996, p. 33.
Idem, “Divāna-ye ḵāṭerāt-aš budam,” Aḵbār-e ruz, 8 Ābān 1382 Š./30 October 2003 (quoting Šarq, a morning newspaper of Tehran).
V. S. Naipaul, Beyond Belief: Islamic Excursions Among the Converted Peoples, London, 1998.
M.-R. Oḵovvat, “Yād-i az Aḥmad Mirʿalāʾi: miḵandid o migoft,” Dawrān, Bahman 1374 Š./January 1996, pp. 30-32.
Idem, “Dānešju, dānešgāh va ruzgār-e mā,” Negāh-e now 69, Ordibehešt 1385 Š./April 2006, p. 34.
Idem, “Pāyiz bud,” Negāh-e now 71, Ābān 1385 Š./November 2006, pp. 46-50.
F. Sar-e Kuhi-e Aṣl, “Deyn-e mā bā Aḥmad Mirʿalāʾi,” Dawrān, Bahman 1374 Š./January 1996, pp. 40-41.


Jalil Doostkhah
December 15, 2008

http://www.iranica.com/newsite/search/index.isc




ميرعلايي، احمد: فرزند دكتر علي ميرعلايي، اصفهان 21 فروردين 1321 (10 آوريل 1942) - دوم آبان 1374 (24 اكتبر 1995)، در خانواده اي باسواد و دانش آموخته، زاده و پرورده شد. خانواده ي مادري اش، برخي روحاني و پاره اي پزشك بودند و شماري از آنان به شدّت نوخواه و فرانسه دان و فرنگي مآب. خانواده ي پدري امّا بيشتر پزشك بودند و گاه نيز درگير در گرايشهاي اجتماعي و سياسي. پدرش كه در 1320 / 1941 در خرّمشهر از سوي انگليسي ها زنداني شده بود، از هواداران پر و پاقرص جبهه ي ملّي ي ايران بود. او در فضايي ميان مذهب و تجدّد رشدكرد. (ميرعلايي، احمد، 1374/1996- صص 93- 95؛ كوشان، منصور، 1374/ 1996). او از همان اوان كودكي به خواندن قصّه ها و داستانهاي ايراني و نيز ترجمه هاي فارسي از ادب داستاني ي غربي سخت گرايش داشت و به گفته ي خودش، افزون بر آنچه در خانواده بدانها دسترس داشت، برخي از كتابهاي داستاني ي پليسي و عشقي ي عوام پسند ايراني و يا ترجمه هاي ابتدايي و بازاري از ادب غرب، مثل ِ نوشته هاي جينگوز رجايي و ميكي اسپيلين و ميشل زواگو و ح. م. حميد (حسينقلي مستعان) را از سلماني ي ِ سر ِِ محلّه – كه آنها را به بچه ها كرايه مي داد – مي گرفت و با شوق و ذوق مي خواند و كرايه ي آنها را از پول جيبي اش مي پرداخت (اخوّت، م. - ر.، 1385/ 2006 - ص 34).
هنگامي كه ميرعلايي دوره ي آموزش دبيرستاني را در زادگاه ِ خود به پايان رسانيد، برخلاف خواست ِ پدرش كه مايل بود او به دانشكده ي پزشكي برود و همان راه و كار وي را پي بگيرد، به آموزش و دانش اندوزي در رشته ي زبان و ادب انگليسي گرايشي پرشور نشان داد و با گزينش همين رشته ي آموزشي، در دانشكده ي ادبيّات و علوم انساني ي دانشگاه اصفهان – كه تازه آغاز به كار كرده بود – سرگرم به دانشجويي شد و در سال 1342 (/ 1963) ديپلم كارشناسي (ليسانس) گرفت.
ميرعلايي، سپس براي ادامه ي آموزش و دانش اندوزي در همان رشته ي دلْ خواهَش، رهسپار انگلستان شد. وي سي سال بعد، خاطره اش از ترك اصفهان و اقامت در غرب را چنين نوشت:
"… نزديك به سي سال پيش، وقتي از اصفهان مي رفتم تا جهان را ببينم يا شايد جهان را بگيرم، فكرنمي­كردم ديگر به اين شهر بازگردم. آخرين صحنه هايي كه در ذهنم ماند، چشمان نگران پدر بود و گنبدي آبي و دوازده ترك كه از پنجره ي هواپيماي كوچك ديدم. چند ماهي بعد درغرب، در شهري كمْ­آفتاب، بحران ِ ناگزير ِ هويّت گريبان­گيرم شد. كي بودم و در غرب، چه­كار داشتم؟ …" (ميرعلايي، احمد - 1371/ 1992).
او در سال 1346 (/ 1967) از دانشگاه ليدز ديپلم كارشناسي ي ارشد (فوق ِ ليسانس) گرفت و در بازگشت به ايران، براي گذراندن خدمت نظام وظيفه، سال­هاي 1346- 1348( / 1967- 1969) را با عنوان ِ سپاهي ي دانش در ناحيه ي بلوچستان گذراند. در سال 1350 (/ 1971) با خاله زاده اش ناهيد كيانفر زناشويي كرد و سه دختر به نامهاي ليلي، شيرين و شهرزاد از او برجامانده است.
ميرعلايي در سال­هاي 1348- 1351 (1969- 1972) در مؤسّسه ي انتشارات فرانكلين در تهران، ويراستار ِ ترجمه هاي از ادب انگليسي بود و سردبيري ي مجلّه­ي كتاب ِ امروز را – كه از سوي آنِ مؤسّسه نشرمي­يافت – برعهده داشت. سپس به وزارت فرهنگ و هنر انتقال يافت و تا سال 1355 (/ 1976) در آن جا كاركرد و هم­ زمان، سردبيري­ي فصلنامه­ي فرهنگ و زندگي را – كه همان وزارت­خانه منتشرمي­كرد – و نيز هفته­نامه­ي آيندگان ِ ادبي، از انتشارهاي روزنامه ي آيندگان را عهده داربود. احمد ميرعلايي سال­هاي 1355-1357 (/ 1976- 1978) را با سمت سرپرستي­ي خانه­ي فرهنگي­ي ايران در دهلي­ي نو و سال­هاي 1357- 1358 (/ 1978- 1979) را با همان سمت در كراچي گذراند.

ميرعلايي پس از بازگشت به ايران، ديگر به كارهاي اداري روي نياورد. مدّتي بيكار بود و سپس كتاب فروشي و مركز نشر ِ كوچكي به نام آفتاب را گشود كه بعد تبديل به زنده رود شد و درواقع آموزشگاه و پژوهشكده بود و او بيش از آن كه به كار نشر يا فروش كتاب بپردازد، پاسخ گوي دل سوز ِ پرسشهاي مردم و به ويژه جوانان درباره ي فرهنگ و ادبيّات بود. ميرعلايي در آخرين سال هاي زندگي، چندي هم به درس دادن در دانشگاه آزاد اشتغال ورزيد. (مؤدّب ميرعلايي، 1378، صص 108- 110؛ منصور كوشان، 1374/ 1995، ص 43).
احمد ميرعلايي در ترجمه – كه كار عمده و اصلي ي او بود – ويژگي هاي ممتازي داشت. او نمونه ي تمام عياري بود از آنچه "وِنتْوُرث ديلُن" (Wentvorth Dillon) شاعر انگليسي ي سده ي هفدهم خطاب به مترجمان نوشت: "براي ترجمه، كار مؤلّفي را چنان برگزين كه دوست برمي گزيني." (گُفتاوَرد ِ "ديك ديويس"، ايران نامه 21: 4، 1383/ 2004، ص 421).
"كار او تنها ترجمه هاي اتّفاقي از اثرهاي نويسندگان غربي به زبان فارسي نبود. او موضوع ترجمه هايش را با دقّت و وسواس تمام برمي گزيد و پاسخ گوي نياز فرهنگي ي نسل هاي هم زمانش بود. كار او را مي توان و بايد انتقال فرهنگ در بهترين و والاترين مفهوم آن ارزيابي كرد. او جويندگان و پويندگان هم زمانش را مديون خود كرد." (فرج سركوهي اصل، 1374/ 1995، صص 40- 41).
"ميرعلايي مي گفت: من به خود اجازه نمي دهم كه اثر نويسنده اي را – به هر دليل – مُثله كنم. ترجيح مي دهم نمونه اي از كار ِ او به دست دهم تا اين كه كارش را با "اصلاحات" كتاب كنم... ارجي كه براي كار فرهنگي قائل بود و تربيت و امانت داري ي او نمي گذاشت كه مصالح خود را به بهاي پاره پاره كردن كار ديگران، تأمين كند." (محمّد رحيم اخوّت،1374/ 1995، ص 31).
آگاهي هاي گسترده و نو به نو ِ ميرعلايي از تازه ترين رويدادهاي فرهنگي و ادبي ي جهان، همواره او را روزْآمد نگاه مي داشت و همين امر، در والايي ي ترجمه هايش تأثيري چشم گير مي گذاشت.
"... انگار از همه ي اتّفاقات ادبي ي جهان خبرداشت. هرگز نديدم كه نامي يا اثري نوظهور را در عرصه ي ادبيّات بگوييم و ميرعلايي اطّلاعات تام و تمامي را در اختيارمان نگذارد." (همان، ص 31).
"... او جدا از همه ي مهارتهاي زبان داني در زبان انگليسي و چيرگي ي اعجاب انگيز بر رازواره هاي گستره هاي گوناگون زبان فارسي، از چنان شمّ ِ نيرومندي براي دريافت گوهر انديشه و هنر و آفرينش ِ نويسندگان و شاعران برخورداربود كه برآيند ِ كارش، گونه اي بازآفريني ي آفريده هاي آنان به شمارمي آمد. در وصف ِ ترجمه هاي او، مي توان با اطمينان گفت كه هريك از آنها چنان است كه از آغاز به زبان فارسي نوشته شده باشد..." (جليل دوستخواه، 1374/ 1995، ص 5).
"ميرعلايي نه تنها با خودآموزي ي سخت كوشانه و باريك بيني در ادب فارسي ي كهن و نو، بسياري از نكته ها و چم و خم هاي زباني را در ذهن و ضمير خود دروني كرده بود؛ بلكه فرهنگ توده را نيز به گستردگي دريافته بود و اين هر دو در ساخت و پرداخت ِ ترجمه هايش سخت كارآمد بود. زبان او گنجايش و تواني بس برتر از فارسي به معناي متعارف، حتّا در بهترين شكل آن، داشت." (جليل دوستخواه، برداشت ِ شخصي).
فهرست ترجمه هاي نشريافته ي احمد ميرعلايي، بيش از سي اثرمستقل و نيز شماري داستان، شعر و مقاله در نشريّه هاي ادبي را در برمي گبرد. در فهرست كارهاي اين مترجم به نامهاي شاعران و نويسندگاني برمي خوريم كه بيشتر آنان براي نخستين بار با ترجمه ي او به فارسي زبانان شناسانده شدند و در كارنامه ي ادبيّات معاصر ايران، نامشان با نام احمد ميرعلايي گره خورده است :
چیتی چیتی بنگ بنگ، اثر ِ یان فلمینگ ، نشر پدیده - (؟)
ژان پل سارتر، نوشته ي هنری پیر، ترجمه با همکاری ابوالحسن نجفی، کتاب زمان- 2535/ 1976
دربارهء ادبیات، اوکتاویوپاز و دیگران، کتاب زمان- 1354/ 1975
Octavio Paz
خدای عقرب از ویلیام گلدینگ ، کتاب زمان - 1355/ 1976 (The scoorpion God)
William Golding
طوق ِ طلا : هشت داستان کوتاه از هفت تویسنده، انتشارات آگاه - 2535/ 1976
کودکان آب و گل از اوکتاویوپاز، نشر آزاد- 1361/ 1982
Octavio Paz
هزارتوهای بورخس و الف و داستانهای دیگر، كه نخست جداگانه نشريافته بود،بعدها در مجموعه ای به نام ِ باغ ِ گذرگاه های هزارپيچ ، در زمان حیات وی منتشرشد. نشر ِ رضا - (؟)
Jorge Luis Borges
سنگ ِ آفتاب، اثر ِ اوکتاویوپاز، کتاب زمان- 1350 / 1971 ( این کتاب، توسّط ِ نشر ِ چشم و
چراغ در زمان ِ حیات احمد، بازچاپ شد).
Octavio Paz
کلاه کلمنتیس، اثر ِ میلان کوندرا، نشر دماوند- 1362/ 1983
از چشم ِ غربی، اثر ِ جوزف کُنراد، كتاب زمان- 1363/ 1984
Joseph Conrad
کنسول افتخاری اثر گراهام گرین، كتاب زمان- 1356/ 1977
Graham Green
دیر ِ راهبان از فرایرا دو کاسترو، نشر ِ فردا- 1379/ 2000
ایکور، نوشته ي ِ گاوین بنتاک، نشر ِ یوشیج- 1382/ 2003
بیلی باد، اثر هرمان ملویل، نشر ِ رضا- 1369/ 1990 (Billy Budd)
Herman Melville
*
احمد همچنین دو جلد از رمان ِ معروف ِ لارنس دارل،
Lorens Darel
به نام ِ چهار باب اسکندریه
(Aleksandrijski kvartet)
را با نام های ژوستین و بالتازار ترجمه کرده است که به قول بسیاری، شاهکار ترجمه است. این دو رمان هرگز اجازه ی چاپ نگرفت. جلد اول چاپ شده بود که همه نسخه ها خمیرشد!
آرزوی بزرگ او ترجمه ی کلّ ِ آثار ِ شکسپیر بود که در حال فراهم کردن مقدّمات آن و – به گفته ي ِ خودش – يافتن ِ زبان ِ فارسي ي ِ سزاوار براي آن بود.
او از برادسکی ، واسکوپوپا، نرودا و بسیاری دیگر هم شعر ترجمه کرده است.
شعرهای واسکوپوپا در جُنگ ِ اصفهان و شعرهای برادسکي در مجلّه ي ِ مفید چاپ شد.
*
تعدادي از كارهاي او هنوز هم امكان چاپ و نشر نيافته و چند تايي نيز پس از چاپ و در مرحله ي پخش، با سدّ بازداري روبرو گرديد و يا خميرشد! (گزارش فصلنامه ي مترجم 2: 7، پاييز 1371/ 1992).
ميرعلايي در آخرين ماههاي زندگي سرگرم نوشتن خاطره هاي خود بود كه ناتمام ماند و نشرنيافت. (شيرين ميرعلايي، 1382/ 2003).
* * *
احمد ميرعلايي هيچ گاه در كُنش هاي سياسي درگيري نداشت و با دستگاه هاي حاكم مبارزه نمي كرد؛ امّا آزادمنشي و فرهيختگي و نيز وابستگي اش به گروه روشنفكران و اهل قلم و كانون نويسندگان ايران و درون مايه ي ترجمه هايش كه همه رويكرد به آزادانديشي و انسان مداري داشت، براي كار به دستان برتافتني نبود. در واپسين ماههاي زندگي اش، اين ناخشنودي ي آنان، نمودهاي آشكاري يافت و كار به احضار و بازجويي و تهديد كشيد:
"... بعد از جريان ِ سعيدي سيرجاني و نامه ي 134 نفر (نامه اي سرگشاده با امضاي همين شمار از نويسندگان و شاعران و مترجمان و از جمله ميرعلايي با عنوان ِ ما نويسنده ايم در شرح دشواري هاي كار اين گروه و خواستاري ي آزادي ي انديشه و بيان و امكان كار بي گير و دار)، مُدام برايش نامه ي تهديدآميز مي آمد. پشت نامه ها نوشته شده بود: فرستنده بهشت زهرا، قطعه ي فلان، الف. مرصاد. نامه را كه بازمي كرد، با آگهي ي فوت ِ سعيدي سيرجاني رو به رو مي شد. تهديدها را جدّي نمي گرفت ...
سه روز قبل از مرگ او، چند مأمور به كتاب فروشي ي زنده رود (محلّ كارش) رفته و از او عكس گرفته بودند. او هيچ اعتراضي به كار آنها نكرده بود. در همان روزها به يكي از دوستان پدرش گفته بود كه تهديد جدّي به مرگ شده است. در روز حادثه، براي يك سخنراني درباره ي مُدرنيسم در دانشگاه اصفهان دعوت داشت كه به سبب ناپديدشدن ِ وي، به اجرا درنيامد." (مودّب ميرعلايي، 1378/1999، ص 109).
درآستانه ي مرگ رازآميز ِ ميرعلايي، وي. اس. نايپول،
V. S. Naipaul
نويسنده ي هندي تبار ِ اهل ِ ترينيداد و برنده ي جايزه ي ادبي ي نوبل در سال 2001 – كه احمد، كتاب ِ هند، تمدّن ِ مجروح او را ترجمه كرده بود – سفري به ايران داشت و ميرعلايي او را به اصفهان فراخوانده و ميزبان او و راهنمايش در بازديد از ديدني هاي آن شهر شده بود. پس از بازگشت نايپول از اصفهان، ميرعلايي مقاله اي نوشت با عنوان نايپول در اصفهان كه قصد نشر آن در فصلنامه ي زنده رود را داشت؛ امّا نه تنها آن گفتار به چاپ نرسيد؛ بلكه زنده رود نيز به تعطيل كشانده شد. اين تعطيل، چهار سال به درازا كشيد و زنده رود، نخستين شماره اي را كه پس از آن توانست نشردهد، ويژه ي احمد ميرعلايي كرد و با كارهاي به چاپ نرسيده اي از او، عرضه كرد. بعدها نايپول گزارشي از آن سفر و ديدار و گفتار با ميرعلايي در اصفهان را انتشار داد (نايپول، و. س.،1999، صص 249- 259 و نيز گزينه اي از آن در نيويوركر، شماره و تاريخ ؟).
* * *
احمد ميرعلايي در بامداد روز دوم آبان 1374 / 24 اكتبر 1995، هنگامي كه پياده از خانه اش به سوي دفتر كار خود، كتابخانه ي زنده رود مي رفت، به وسيله ي كساني ربوده و به جايي ناشناخته برده شد و تا شب هنگام، هيچ كس از او خبري نداشت. شب، ناشناسي به در ِ خانه ي مادر او – در فاصله ي چند خانه از خانه ي وي – رفته و عكسي از وي را (به احتمال ِ زياد، يكي از همان عكس ها كه چند روز پيش از آن در كتابخانه، از او گرفته بودند) نشان داده و پرسيده بود كه: "آيا شما اين شخص را مي شناسيد؟" بدو پاسخ داده بودند كه: "بله، او از خانواده ي ماست." او نشاني ي كوچه اي در فاصله اي نه چندان دور از كتابخانه ي زنده رود را داده و گفته بود كه "جسد اين شخص در آن جاست!"
بي درنگ كساني از خانواده، بدان محلّ رفته و پيكر بي جان احمد ميرعلايي را در حال نشسته و تكيه داده شده به ديوار، با يك بطري ي نيمه خالي نوشابه ي الكلي در كنار آن يافته بودند!
فرداي آن شب، پزشكي ي قانوني، پس از كالبدشكافي و بررسي ي جسد، اعلام كرده بود كه جاي يك آمپول تازه تزريق شده را در دست او يافته اند! (ميرعلايي، مؤدّب، پيشين، ص )


كتاب شناخت


1) دوستخواه، جليل: احمد ميرعلايي، انساني والا، نويسنده و ترجماني توانا در هفته نامه ي كيهان، چاپ سيدني – استراليا، سال نخست، شماره ي 30، بيست و هفتم دي 1374/ 17 ژانويه 1996، ص 5.
2) كوشان، منصور: فرهيخته اي با هاله اي آبي رنگ به دور ِ چهره اش در دوران، ماهنامه ي مستقل فرهنگي - هنري - اجتماعي و اقتصادي، سال دوم – شماره ي 10- تهران -بهمن 1374 / ژانويه 1996، صص 42- 43.
3) ميرعلايي، احمد: اصفهان، اصفهان ِ من در اصفهان، عكس هاي نصرالله كسرائيان، نشر ناشران (11 ناشر)، تهران – 1371/ 1992، صص 4- 6.
4) ميرعلايي، مؤدّب: احمد لاينصرف در گردون، ماهنامه ي ادبي، فرهنگي، هنري، سال دهم، شماره 60- 61 (8 و 9 در تبعيد)، دورن - آلمان، بهار 1378/ مه 1999، صص 108- 110.
5) همان.: به ياد احمد ميرعلايي، در نشريّه ي الكترونيك اخبار روز، ۲ آبان ۱۳۸۲ – ۲۴ اکتبر ٢٠٠٣ .
6) ميرعلايي، شيرين: ديوانه ي خاطراتش بودم در در نشريّه ي الكترونيك اخبار روز، 8 آبان ۱۳۸۲ – 30 اکتبر ٢٠٠٣ (گُفتاوَرد از روزنامه ي شرق، چاپ تهران).
7) همان.: كِي بود؟ در دوران، ماهنامه ي مستقل فرهنگي - هنري - اجتماعي و اقتصادي، سال دوم – شماره ي 10- تهران -بهمن 1374 / ژانويه 1996، ص 33.


8) Naipaul, V. S., Beyond Belief, Islamic Excursions Among The Converted Peoples, Abacus Books, U. K., London, 1998 -1999.
9) Naipaul, V. S., New Yorker, ?, ?


10) اخوّت، محمّد رحيم: يادي از احمد ميرعلايي، مي خنديد و مي گفت در دوران، ماهنامه ي مستقل فرهنگي - هنري - اجتماعي و اقتصادي، سال دوم – شماره ي 10- تهران- بهمن 1374 / ژانويه 1996، صص 30- 32.
11) همان.: دانشجو، دانشگاه و روزگار ِ ما در نگاه ِ نو، ماهنامه ي اجتماعي، فرهنگي، هنري، ادبي، شماره ي 69، تهران - ارديبهشت 1385/ آوريل 2006، ص 34.
12) سركوهي اصل، فرج: دِين ِ ما به ميرعلايي در دوران، ماهنامه ي مستقل فرهنگي - هنري - اجتماعي و اقتصادي، سال دوم - شماره ي 10، تهران- بهمن 1374 / ژانويه 1996، صص 40- 4




PUYANDA, Moḥammad-Jaʿfar (b. Yazd, 17 Ḵordād 1333/7 June 1954; d. Tehran, 18 Āḏar 1377/9 December 1998, FIGURE 1), scholar and translator of literary texts and sociological studies. Puyanda finished his primary and secondary education in Yazd before going to Tehran, where he received his MA degree in Law from the University of Tehran. In 1974, he went to France to study the sociology of literature, returning to ran shortly before the Revolution of 1979.
Puyanda entertained strong sympathies for the leftist movement of Iran, but he did not believe in the traditional ideas of Marxism and never joined any political organization or party, although he was a diligent defender of democracy and unlimited freedom of speech and belief. He was, however an active member of the Writers Association of Iran (Kānun-e nevisandagān-e Irān).
He learned French in his early twenties and began to translate its literary texts. Despite the trouble of poor health and poverty, he devoted most of his time and energy to his works, producing more than twenty books in a few years.
One month before his unexpected death, the ceiling of his rental room collapsed and his desk and books were buried under debris. He referred to the pressure and distressful financial condition that he was experiencing in a note at the introduction of his translation of History and Class Information: “I continued the translation during my worst financial and psychological situation. Perhaps it was the combined force of these pressure that stimulated me to do this work. In fact what kind of consolation could be better to me than the translation of one of the most important books of the world in recognition of the contemporary world and its class oppression and injustice?”
His choice of texts for translations and clearly reflect his belief in human rights and freedom. He also participated in a round-table panel organized by the weekly Ādina (now banned), and discussed the issue of human rights in Iran. He had a key role in reorganizing the Writers Association in August 1998, and a few months later, on 8 December 1998, he was kidnapped on Iranšahr Avenue in Tehran and later his suffocated body was found in the area of Bādāmak village, Šahriār district, a suburb of Tehran (Bidār, 1999). He was another victim of the serial murders, most probably political, that occurred in the 1990s.
Bibliography:
Selected Translations.
M. Bakhtin, Du dialogue, de desire, du la liberté, as Sowdā-ye mokālama, ḵanda va āzādi, Tehran, n.d.
H. de Balzac, La vieille fille, ed. and annot. Robert Kopp, Paris, 1978, as Pir doḵtar, Tehran, 1988; 2nd ed., 1990; 3rd. ed., 1991.
Idem, Gobseck, ed. and annot. Robert Kopp, Paris, 1978, as Gobesk-e rebāḵᵛār, Tehran, 1989.
Idem, Illusions perdues, with introduction and notes by A. Antoine, Paris, 1956, as Ārezuhā-ye bar bād rafta, Tehran, 2004.
Dj. Behnam, Le devenir de la famillie: Dynamique familiale dans les différentes aires culturelles, Paris, 1992, as Taḥavvolāt-e ḵānevāda dar farhangha-ye moḵtalef, Tehran , 2004.
L.-J. Calvet, Les Politiques linguistique, Paris, 1996, as Zabān-šenāsi-e ejtemāʿi, Tehran, 2000.
A. Garzón, La politique nationale du livre, Paris, 1997, as Siāsat-e melli-e ketāb, Tehran, n.d.
L. Goldmann, Pour une sociologie du roman, Paris, 1964, as Jāmeʿa-šenāsi-e adabiyāt, Defāʿi az jāmeʿa-šenāsi-e romān, Tehran, 1992; 2nd ed., 2002.
G. Lukács, Histoire et conscience de classe; essais de dialectique marxiste, Paris, 1976, as Tāriḵ va āgāhi-ye ṭabaqāti, Tehran, 1998.
Idem, La théorie du Roman, Paris, 1968, as Jāmeʿa-šens̄i-e romān, Tehran, 1995; 2nd ed., 1996; 3rd ed., 2002.
References.
Bidār, Hanover, December 1999 (special issue for the first anniversary of Puyanda’s death).
J. Doostkhah, Personal memories of Moḥammad-Jaʿfar Puyanda.
M.-J. Puyanda, Tā dām-e āḵer, Gozida-ye goftoguhā va maqālahā, ed. S. Ṣāḥebi (Puyanda), Tehran, 1999.
Idem, personal website, available here (accessed December 15, 2008).
S. Ṣāḥebi (Puyanda), “You Will Answer, One Day,” The Iranian, 12 December 2002, available here (accessed December 15, 2008).
Writers Association of Iran, Discourses and manifests.


Jalil Doostkhah
December 15, 2008

http://www.iranica.com/newsite/search/index.isc



پوينده، محمّد جعفر (اشكذر يزد، 17 خرداد 1333 / 7 ژوئن 1954– تهران، 18 آذر 1377/ 9 دسامبر 1998) پس از پايان آموزشهاي دبستاني و دبيرستاني در زادگاهش، به تهران رفت و دوره هاي كارشناسي (ليسانس) و كارشناسي­ي ارشد (فوق ليسانس) در رشته­ي حقوق قضائي را در دانشكده­ي حقوق دانشگاه تهران گذراند و در سال 1353 / 1974 براي پيگيري­ي آموزش در رشته ي جامعه شناسي به دانشگاه سوربن در فرانسه رفت و به جامعه شناسی­ي ادبیّات گرایش پیدا کرد. او كه در دوره­ي دانشجويي اش از كوشندگان مبارزه هاي برضدّ نظام پادشاهي­ي ايران بود، پس از پايان آموزش خود در فرانسه، در سال 1356 / 1977، در آستانه ي فروپاشي ي آن نظام به ايران بازگشت.
پوينده ازباورمندان به جنبش چپ ايران بود؛ امّا به ماركسيسم سنّتي و سازمانهاي پيرو آن اعتقادي نداشت. او يكي از مدافعان سرسخت آزادي ي بي حدّ و مرز انديشه و قلم و مردم سالاري و عضو كوشاي كانون نويسندگان ايران به شمار مي آمد.
او از بيست سالگي با يادگرفتن زبان فرانسه، ترجمه ي اثرهاي ادبي از آن زبان را آغازكرد. مهم ترين ويژگي اش در كار ترجمه، پُركاري، خستگي ناپذيري و سخت كوشي بود. او هرچند زندگي را در فشار و بي بهرگي مي گذراند و پيوسته با بينوايي و بيماري دست و پنجه نرم مي كرد، روزي بيست ساعت به كار مي پرداخت و بر اثر همين پركاري بود كه در فاصله اي چند ساله توانست بيش از 20 كتاب را از فرانسه به فارسي برگرداند.
یک ماه پیش از خاموشی اش، سقف اتاق اجاره ای اش فرو ریخت ومیز کار وکتاب هایش با آوار پوشانده شد، وتا سقف را تعمیر کند، خود نیز مریض شد. او در یکی از یاداشت هایش در مقدّمه­ي کتاب تاریخ و آگاهی­ي طبقاتی این فشارها وشوریدگی­ي خود را چنین بیان می کند:
"ترجمه کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی را در اوج انواع فشارهای طبقاتی ودر بدترین اوضاع مادّی وروانی ادامه دادم و شاید هم مجموعه ی همین فشارها بود که انگیزه وتوان به پایان رساندن ترجمه­ی این کتاب را در وجودم بر انگیخت. و راستی چه تسلاّیی بهتر از به فارسی در آوردن یکی از مهم ترین کتاب های جهان در شناخت دنیای معاصر وستم های طبقاتی­ي آن؟ تا چه قبول افتد وچه در نظرآید"
سویه­ي دیگر ِ چهره­ي او انتخاب درون­مايه­هايی است که دقیقاً بدیل وپاسخی هستند که سلاح های نظری را در مبارزه علیه هر نوع دولت توتالیتر صیقل می دهند. آن جا که پوینده باختین وکتاب او را معرّفی می کند، دارد به نحوی جوهر و درون­مایه­ي خود را نیز آشکارمی کند. کتاب سودای مکالمه، خنده ، آزادی به جوهر زندگی وآثار باختین اشاره دارد : در برابر آگاهی وحقیقت تک آوا وتک گونه ، آگاهی وحقیقت چند آوا و چند گونه را، ودر برابر فرهنگ رسمی وجزمی وسوگ وجدیّت ِ خشك، فرهنگ مردمی، جشن، خنده و طنز را قرارمی دهد. پوینده با این واژه ها، گویي دارد به قلب استبداد وتک اندیشی حمله می کند. نگاهی به اثرهاي ترجمه شده توسّط پوینده، نشان می دهد که او در چند قلمرو وبه طور موازی تلاش ورزیده است. نخستین عرصه به مسایل زنان باز می گردد. اوبا ترجمه­ي سه کتاب وچند مقاله در باره­ي زنان، با ديدگاه­هاي تبعیض­آلود ِ جنسی و جلوه های آن در کتاب، خانه، مدرسه و جامعه به مبارزه برمی خیزد. دومین قلمرو ِ فعالیّت پوینده به مبارزه علیه نقض ِ حقوق بشراز یک طرف و تشریح مبناهای حقوق بشراز طرف ديگر برمی گردد. ترجمه­ي اعلامیّه­ي حقوق بشر و مهم تراز همه شرکت در مناظره ومیزگرد آدینه (هفته نامه ي سياسي – فرهنگي، چاپ تهران) در پیرامون این موضوع، استدلال های کوبنده وشجاعانه اورا در افشاگری از نظام سیاسی حاکم نشان می دهد. پوینده با صدای رسا ودر عین حال مستدل می گوید:
" فلسفه تدوین اعلامیّه ­ي حقوق بشر بر بنياد حقوق طبیعی تدوین شده وآمیزه ای است از فلسفه ي حقوق طبیعی وتاریخی. قانون اساسی ما بر مینای فلسفه­ی حقّ الهی ودینی تدوین شده وبه نظرمن به جز بعضی موارد اسثنائی که آن به حقوق اجتماعی بر می گردد، در بقیّه موارد، از بنياد با اعلامیّه حقوق بشر آشتی ناپذیراست. در ماده 19 قانون اساسي از عقیده ومذهب صحبتی نشده است و در اعلامیّه­ي حقوق بشرگفته شده كه داشتن مذهب ویا نداشتن مذهب حقّ هرکسی است. در قانون اساسی­ي ما نه فقط حقوق مساوی مذهب نیامده؛ بلکه عقیده هم نیامده. یعنی حقوق مساوی شامل همه انسان ها نمی شود و در بسیاری از موارد پشت این شعار نوعی تبعيض آشکارخوابیده است."
سومین حوزه­ي فعالیّت پوینده به ترجمه­ي اثرهايی برمی گردد که به گونه اي، روایت جدیدی از مارکسیسم را معرّفی می کند که با قرائت ِ جزم ْ باورانه ومسخ شده ی ستالینی­ي آن تفاوتی آشکار دارد. در میان كارهاي ترجمه­شده­ي پوینده، کتاب تاریخ وآگاهی طبقاتی درخشش بی نظیری دارد. به راستی پوینده تنها با ترجمه­ي همین یک کتاب، يادگار ارزنده و گران بهایی برای صیقل دادن به اندیشه­ي چپ، از خود به جای گذاشته است.
و سرانجام، باید از نقش سازمان دهنده­ي او دراحیای کانون نویسندگان ایران یاد کرد. به حق او را باید از بنیان گذاران دوره سوم فعالیّت کانون نویسندگان به شمار آورد. او در تدوین، انتشار و دفاع از متن 134 نویسنده (بيان نامه اي با امضاي 134 تن از نويسندگان ايران كه بر حقّ مسلّم نويسندگان براي داشتن آزادي­ي بيان و نشر تأكيد مي ورزد) نقشی چشم گیر داشت. امّا او بیش از همه و به گونه ای پی گیر، سرسختانه و اصولی از آزادی­ي بی قید وشرط بیان دفاع مي کرد. او درجایی گفته است :
"بدا به حال حکومتی که ملّتش با اختناق و سانسور از انحراف وفساد محفوظ بماند".
چند ماهی پس از انتشار این سخنان، او را در بعد از ظهر چهارشنبه 18 آذر 1377 / 8 دسامبر 1998 در خیابان ایرانشهر ِ تهران، ربودند و كالبد ِ خفه كرده اش را در روستای بادامک شهریار در نزديكي­ي تهران انداختند (بيدار، ويژه ي پوينده).
وی قربانی ترورهای سیاسی‌ای گشت که در سالهای پایانی دههٔ هفتاد شمسی به دست عوامل خودسر وزارت اطلاعات ایران انجام می‌گردید و بعدها بعنوان یک رسوایی امنیتی مطرح و به قتل‌های زنجیره‌ای معروف شد.) ويكيپديا)

* * *

فهرست ترجمه هاي عمده­ي محمّد جعفر پوينده:



بالزاک، ا. پیر دختر/ گوبسک رباخوار/ آررزوهای بربادرفته
سودای مکالمه، خنده، آزادی باختین، ميخائيل
جورج لوکاچ، جامعه شناسی رمان / تاریخ و آگاهی طبقاتی
ماکارنکو، آ. س. راهنمای آموزش و مادران /آموزش وتربیت کودکان / راه زندگی
بهنام، جمشيد تحولات خانواده
لوسین جامعه شناسیي ادبیّات / جامعه ، فرهنگ ، ادبیّات، گلدمن،
ماکس هورکهایمر، سپیده دمان فلسفه­ي بورژوایی
گ، پلانتی بونژور ، هگل واندیشهي سیاسی در روسیه/ نقدی بر فلسفه­ي معاصر روسیه
النا جانینی بلوتی، اگر فرزند دختر دارید
گرامشی، آنتونيو و لوکاچ، جورج در آمدی بر جامعه شناسی ادبیّات
بنوات گری، زنان از نگاه مردان
الوارو گارثرن، سیاست ملّی­ي کتاب
لیا، لوین پرسش وپاسخ در باره­ي حقوق بشر
گلن جانسون، اعلامیهي حقوق بشر وتاریخچه آن
لوکاچ، جورج ریویر، فرانسوا و سرژ، فرانکل و مکتب ِ بوداپست
ميشل، آندره پیکار باتبعیض جنسی
میشل، لووی و نعير، سامي در شناخت اندیشهي گلدمن
فورستر، ويويان کابوس اقتصادی
، ژان لویی کالوه زبان شناسیي اجتماعی
، محمّد شکرابی درآمدی بر جامعه شناسی­ي آموزش وپرورش


كتاب شناخت:



1. يادمانده هاي شخصي و دوستانه­ي نويسنده­ي گفتاراز محمّد جعفر پوينده.
2. گفت و شنودها و بيان نامه هاي كانون نويسندگان ايران.
3. بیدار ، ویژه نامه­ي اوّلین سال خاموشی­ي محمّد جعفر پوینده، آلمان – هانوفر، آذر 1378 / دسامبر 1999
4. تارنماي پوينده در شبكه ي جهاني:
http://www.pouyandeh.net/
5. ويكيپديا (دانشنامه ي آزاد)
http://en.wikipedia.org/wiki/Main_page




<< Home

This page is powered by Blogger. Isn't yours?