Thursday, February 09, 2006
237. ارج گزاري ي خدمت والاي ِ يك استاد به ادب و فرهنگ ايران
استاد ايرج افشار
يادداشت ويراستار
سخن از استاد ايرج افشار در ميان است؛ مردي نستوه و پويا و پايدار در راه فرخنده ي خدمت به ادب و فرهنگ ايران به شاباش ِهشتاد سالگي ي ِ او در مهرگان ِ امسال. او از روزگار جواني تا بدين هنگام ِ اوج و كمال ِ زندگاني اش، همواره با سخت كوشي و گام هاي استوار در گستره ي شناخت فرهنگ ميهنمان و ارزش هاي والاي آن كوشا بوده و هرگز از اين كوشش ارزنده و سازنده نياسوده است. كار استاد افشار بسيار فراگير و داراي شاخه هاي گوناگون بوده؛ امّا چشم گيرترين و برومندترين بخش آن، با كتاب و كتاب شناسي پيوندي تنگاتنگ داشته است و به جرات مي توان گفت كه بدون دستاورد ِ كوششهاي كتاب شناختي و فهرست نويسي هاي سرشار و پُر بار او، تلاش هاي ديگر پژوهندگان ادب كهن و معاصر ما بدين سان كه اكنون مي شناسيم، به ثمر نمي رسيد و چه بسا كه سترون مي ماند يا چنان كه بايد و شايد، برومند نمي شد.
يكي از ويژگي هاي درخشان كار ِ افشار، جهان شمول و روزآمد بودن آن است. او افزون بر سفرهاي بسيار شمارش در گوشه و كنار ميهن و حشر و نشر و گفت و شنود با استادان و فرهيختگان ايراني و جُستار پرشور براي يافتن ِ پاره هاي ميراث فرهنگي ي ايرانيان در نهانگاه ها، به سفرهاي زيادي در بيرون از ميهن نير رفته و با انبوهي از كانون هاي ايران شناختي و ايران شناسان نامدار در ديگر سرزمين ها پيوند و داد و ستد فرهنگي و علمي داشته و از اين رهگذر، ره آوردهاي بس گران بهايي براي اهل كتاب و دانش و فرهنگ آورده است.
استاد افشار هرگز به كار در عرصه هاي تخصّصي بسنده نكرده و از كوشش براي آگاهانيدن انبوه كتاب خوانان و دوستداران ادب و فرهنگ، باز نايستاده است و اين خود كُنِشي ارجمند در راستاي كشانيدن شمار هرچه بيشتري از ايرانيان به گستره ي فرهنگ بوده است. سردبيري ي او در نشريّه هايي همچون آينده، راهنماي كتاب و جز آن، همين سمت و سو را نشانه گرفته بوده است و هنوز هم با نوشتن بخش تازه ها و پاره هاي ايران شناسي در ماهنامه هاي كِلك و بُخارا اين خدمت شايسته را مي ورزد.
كوتاه سخن اين كه بدون كوششهاي پُرثمر ِ ايرج افشار، ادب و فرهنگ و كتاب شناسي و ايران شناسي ي ما بسيار بينوا و نارسا مي ماند و براي نمونه، بدون نشر ِ كتاب شناسي ي فردوسي ي او، كاروان شاهنامه پژوهي و فردوسي شناسي در ايران و جهان، زمين گير مي شد. پس به راستي، جا دارد كه هر ايراني ي دوستدار ايران و فرهنگ ارجمندش، آفرين گو و ارج شناس خدمت ِ اين كوشنده ي 
آگاه و دل سوز باشد.
چندين سال پيش، گوهرشناسان عرصه ي فرهنگ ايران، كتابي سزاوار با عنوان ِ ارج نامه ي ايرج تدوين و منتشركردند و به استادتقديم داشتند. به تازگي نيز، دوست ِ فرهيخته ي گرامي آقاي دكتر تورج پارسي در سوئد، گفتاري بايسته و شايسته در ستايش سزاوار خدمت ِ استاد افشار و مروري كوتاه در كارنامه ي سرشار او در تارنماي ادبيّات و فرهنگ نشرداده و با لطف و مهر هميشگي شان، نشاني ي آن را براي درج در اين تارنما، به دفتر من فرستاده اند كه با سپاس فراوان از ايشان، متن كامل آن را در پي مي آورم. ج. د.
استاد ایرج افشار ۸۰ مهرگان را پشت سر گذارده است
در سال شمار زندگی ایرج افشار آمده است که ایشان متولد ۱۶ مهرماه ۱۳۰۴ هستند . شانزدهم مهر ماه در فرهنگ ایرانی روز ی است خجسته ، روزمهرگانست ، همان مهرگانی که بیرونی در آثار باقیه جشن دوستی جان "ش می نامد و فرهنگ جهانگیری تاکید دارد که "جشنی از این بزرگتر بعد نوروز نباشد ". ایرج افشار دو ماه و بیست و یک روزش بود که مجلس موسسان پهلوی اول را به پادشاهی بر می گزیند . با این حساب استاد افشار هشتاد مهرگان را پشت سر نهاده اند در این عمر پر بارو بر مهرگانی " ۲۶۰ عنوان تالیف و تصحیح ، ۱۲۱ مقدمه بر آثار دیگران ، سردبیری ۱۰ مجله ماندگار ، عضویت در ۳۲ شورا و انجمن ایرانی و جهانی در حوزه ی کتاب ، تاریخ ، نسخه پژوهشی و شرق شناسی ، نظارت بر انتشار ۱۹ مجموعه ، نگارش حدود ۲۰۰۰مقاله و گزارش کوتاه و بلند به زبان فارسی و ۶۴ مقاله به زبان های دیگر و یاد اوری ۱۰۰۰نکته تازه ها و پاره های ایرانشناسی از جمله تلاش های قلمی انتشار ایشان است او اکنون نیز پایدار و امیدوار پیوسته و آهسته یکان یکان ۲۶ اثر ناتمام خود را آماده سازی می کند ، مقاله می نویسد و به مرور گنجینه ی پژوهشی اش را برای استفاده عموم به دایره المعارف بزرگ انتقال می دهد. نه تنها کارنامه آثار بلکه رفتار افشار درس آموزست " کیهان لندن شماره ۱۰۹۰ ، ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶
این مرد پر تلاش ، پژوهشگر ، کتاب شناس ، مورخ ، ایران شناس ایران دوست که در گردشگری چه در ایران و برون مرز همواره سعی دارد برگی بر تاریخ و فرهنگ ایران زمین بیفزاید ، درباره اش نوشته شده است که : اهل مدح و قدح، تعارف و وقت گذرانی نیست. روح معتدلش اجازه نمی دهد واله و شیدا شود و خردمندی در گفتار و کردار او هویدا است. بی تکلف، هوشمند و واقع بین ایام را می گذراند. پست و بلند زمانه را به هیچ می گیرد. . این ویژگی ها که بر شمرده شد درخوراوست ، درخور آدمانی چون ایرج افشار که شرف کتاب و قلمند .در پایان باید افزوده شود که در سال ۱۳۰۴ دو رویداد خوب در خانواده ی دکتر محمود افشار به وقوع پیوست که یکی زایش ایرج و دیگری زایش ماهنامه ی آینده است. این دو رویداد در گسترش فرهنگ و ادب ایران زمین تعیین کننده بوده و هستند.به پاره ای از سخنان ایرج افشار در نشست بزرگداشت استاد احمد منزوی توجه بشود تا بزرگی و گستره ی دید این مرد پژوهش و قلم آشکار تر گردد
دوستان! من قلمی را می بوسم که به دست او بود و هست و هماره آن را با شوری آتشین برای پایداری زبان فارسی بر روی کاغذ گریانیده. امیدوارم دانشوران ایرانی و فارسی زبانان سراسر جهان و هم ایران شناسان فرنگ، مواقعی که کتابهای ارجمند او را به دست می گیرند و به آسانی آگاهی های دلخواه خود را در آنها می یابند یاد رنجهای این کشّاف ظنون زمان باشند ودست کم آوردن نام او از قلم شان فرو نیفتد که هر سطر ازین کتابها نتیجه گشت و گذار در چندین کتاب و نسخه و خواندن سطور بیی شماری بوده است که خود او هم نمی تواند شمار آنها را بداند. اگر ملول شده اید ببخشیدم، پای احمد منزوی در میان بود.
و در واقع نیازست فریاد اهل قلم را بشنویم و عادت کنیم به شنیدن و اندیشیدن ، در همان نشست سخن را به استاد منزوی می سپرند ، در اینجا بخشی از گفتار ایشان که دردست و فریاد برای ثبت در تاریخ و برای بررسی پژوهندگان ، آورده می شود .راستی باید فریاد برآریم ، فریاد بر آنچه در عصر پر شتاب کنونی ، عصر اوج گیری انسان در همه ی زمینه ها ، عصر عزت انسان ، بر ایران زمین می گذرد ، راستی :به کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژنده ی خود را ؟
"" حقوق یک لیسانسیه ادبیات با صد ساعت اضافه کار کفاف کرایه یک اطاق را نمی دهد. در گذشته من با حقوق معلمی خانه ای می خریدم، با حق التالیف هر عنوان کتاب پنج تومان سال به سال زندگی من بهبود می یافت. کسانی که دوستار ایران و فرهنگ ایرانی بودند و جویای نام و نان که حق هر انسانی است و انگیزهایی برای پویایی یک فرهنگ، مجالی برای کار در زمینه دلخواه خود را داشتند .بد روزگاری است، ارزشها دگرگون شده است. ایران دوستی و دوستدار فرهنگ ایرانی بودن، از یاد رفته و به فراموشی سپرده شده. کسانی که از ملیت ایرانی سخن گفته اند مورد بی یمهری قرارگرفته و می گیرند."
در اینجاا ین کوچک باز به سوی ایرج افشار بر می گردد و اجازه می خواهد که آنچه در بزرگداشت استاد منزوی بیان داشتند درباره ی خود ایشان بکار برد :
دوستان! من قلمی را می بوسم که به دست او بود و هست و هماره آن را با شوری آتشین برای پایداری زبان فارسی بر روی کاغذ گریانیده. امیدوارم دانشوران ایرانی و فارسی زبانان سراسر جهان و هم ایران شناسان فرنگ، مواقعی که کتابهای ارجمند او را به دست می گیرند و به آسانی آگاهی های دلخواه خود را در آنها می یابند یاد رنجهای این کشّاف ظنون زمان باشند ودست کم آوردن نام او از قلم شان فرو نیفتد که هر سطر ازین کتاب ها و پژوهش ها نتیجه گشت و گذار در چندین کتاب و نسخه و خواندن سطور بیی شماری بوده است که خود او هم نمی تواند شمار آنها را بداند. اگر ملول شده اید ببخشیدم، پای ایرج افشاردر میان بود.
مهرگان بر او همیشه خجسته باد!
http://www.ketabname.com/
۱۶مهر۱۳۰۴ : زاده شدن در تهران (پدر: محمود - مادر: نصرت)
۱۳۱۲- ۱۳۲۴: آموزش دیدن دبستانی و دبیرستانی (دبستان: زرتشتیان، شاهپور تجریش - دبیرستان: فیروز
۱۳۲۳- ۱۳۲۵: مدیر داخلی مجله «آینده»
۱۳۲۴: دریافت گواهینامه دبیرستانی (رشته ادبی)
۱۳۲۴ (۱۵ آذر): پیمان همسری با شایسته افشاریه
۱۳۲۴- ۱۳۲۸: آموزش دیدن دانشگاهی (دانشکده حقوق دانشگاه تهران: رشته قضایی، رساله: اقلیتها در ایران)
۱۳۲۵- ۱۳۳۴: همکاری با مجله «جهان نو» (صاحب امتیاز: حسین حجازی)
۱۳۲۶ (آبان): تولد بابک
۱۳۲۸ (مهر): تولد بهرام
۱۳۲۹: استخدام در وزارت فرهنگ به عنوان دبیر دبیرستانها، تدریس در دبیرستانهای شرف و قریب (ایرانشهر)
۱۳۳۰- ۱۳۳۹: کتابدار کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران (به تشویق و اشراف دکتر محسن صبا و محمدتقی دانش پژوه)
۱۳۳۱- ۱۳۳۲: سردبیر مجله «مهر» (صاحب امتیاز: مجیدموقر)
۱۳۳۱تاکنون: بنیادگذاری مجله «فرهنگ ایران زمین» (باهمکاری محمدتقی دانش پژوه، منوچهر ستوده، مصطفی مقربی وعباس زریاب خویی ومدیر آن)
۱۳۳۲ (شهریور): تولد کوشیار
۱۳۳۳- ۱۳۴۵: انتشار «کتابهای ایران» (کتابشناسی سالانه)
۱۳۳۳- ۱۳۳۵: سردبیرمجله «سخن» (صاحب امتیاز: دکتر پرویز ناتل خانلری)
۱۳۳۴- ۱۳۴۰: مدیرمجله «کتابهای ماه» (نشریه انجمن ناشران که با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین نشر می شد)
۱۳۳۵- ۱۳۴۲: قائم مقام موقت مدیر عامل «بنگاه ترجمه و نشرکتاب» (مواقع نبودن ایشان)
۱۳۳۵- ۱۳۳۶: گذراندن دوره آموزشی و تجربی کتابداری یونسکو در اروپا
۱۳۳۶- ۱۳۳۷: همکاری در تاسیس «کلوب کتاب» که بعدها «انجمن کتاب» نام گرفت
۱۳۳۷- ۱۳۴۸: تدریس مواد کتابداری در دانشسرای عالی وابسته به دانشگاه تهران
۱۳۳۷- ۱۳۵۷: مدیر و سردبیر مجله «راهنمای کتاب» (صاحب امتیاز: دکتر احسان یارشاطر)
۱۳۳۷- ۱۳۵۷: دبیر «انجمن کتاب»
۱۳۴۰- ۱۳۵۷: تاسیس «نشریه نسخه های خطی» کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (باهمکاری محمدتقی دانش پژوه)
۱۳۴۰- ۱۳۴۱: رئیس کتابخانه دانشسرای عالی
۱۳۴۱(هفت ماه): رئیس کتابخانه ملی (تاسیس شعبه ایرانشناسی-کتابشناسی ایران وآغاز فهرست نگاری نسخه های خطی آنجا به همت عبدالله انوار)
۱۳۴۱: بازگشت به تدریس در دانشسرای عالی
۱۳۴۲ (تیر): تولد آرش
۱۳۴۲- ۱۳۴۳: بازگشت به دانشگاه تهران و رئیس مرکز تحقیقات کتابشناسی
۱۳۴۲: فهرست نگاری مجموعه کتابهای چاپی فارسی دانشگاه هاروارد(امریکا)
۱۳۴۳: مدیرفنی دوره کتابداری «شورای خواندنیهای نوسوادان» (کمیسیون ملی یونسکو)
۱۳۴۳- ۱۳۵۰: رئیس اداره انتشارات و روابط فرهنگی (بعدتر به نام اداره انتشارات و روابط کتابخانه ها)
۱۳۴۴- تیر ۱۳۵۸: رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران
۱۳۴۴- ۱۳۵۲: تدریس در دانشکده علوم اجتماعی
۱۳۴۵- ۱۳۵۷: تاسیس مجله «کتابداری»، نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
۱۳۴۸: رئیس مرکز ملی کتاب وابسته به کمیسیون ملی یونسکو
۱۳۴۸- ۱۳۵۷: دانشیار و سپس استاد رشته تاریخ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، همچنین تدریس در دانشکده علوم تربیتی (نسخه های خطی در رشته کتابداری)
۱۳۴۸- ۱۳۵۱: مدیر مجله «ایرانشناسی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
۱۳۴۸- ۱۳۵۷: دبیر ثابت کنگره تحقیقات ایرانی (نه دوره سالانه)
۱۳۵۷- ۱۳۶۱: تاسیس «سازمان کتاب» (بطور مستقل)
۱۳۵۷- ۱۳۷۲: انتشار مجله «آینده»
۱۳۶۲(۲۸ آذر): مرگ پدر (دکتر محمود افشار)
۱۳۶۸(زمستان): تدریس در دانشگاه برن (سویس)
۱۳۷۲(۲۶ دی): مرگ همسر (شایسته افشاریه)
۱۳۷۴: فهرست نگاری نسخه های خطی فارسی در کتابخانه ملی اتریش (وین)
عضویت:
۱۳۳۰: انجمن ایرانشناسی (به ریاست ابراهیم پورداود و دبیری دکتر محمد معین)
۱۳۳۴- ۱۳۵۷: از موسسین و عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی وابسته به کمیسیون ملی یونسکو
۱۳۳۷(یک سال): شورای کتابخانه وزارت امور خارجه
۱۳۴۱: شورای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
۱۳۴۱: شورای «موسسه تحقیق در ادبیات و زبانهای ایرانی» (وزارت فرهنگ و هنر)
۱۳۴۳- ۱۳۵۷: هیأت انتخاب کتاب (وزارتخانه های فرهنگ ـ آموزش و پرورش ـ فرهنگ و هنر)
۱۳۴۴: شورای اجرایی «مرکز تحقیق و معرفی تمدن و فرهنگ ایران» (وزارت فرهنگ وهنر)
۱۳۴۴: هیأت موسسان انجمن ایرانی تاریخ علوم و طب
۱۳۵۱- ۱۳۵۵: شورای کتابخانه های عمومی تهران
۱۳۵۱- ۱۳۵۷: کمیته جایزه کتاب سال
۱۳۵۱- ۱۳۵۵: انجمن کتابداران ایران
۱۳۵۳- ۱۳۵۷: هیأت اجرایی «انجمن تاریخ» وابسته به فرهنگستان «زبان و ادب» و دبیر آن
۱۳۵۳: هیأت امنای کتابخانه اهدایی مجتبی مینوی به «بنیاد شاهنامه»
۱۳۵۵: هیأت امنای چاپ آثار سید محمدعلی جمال زاده سپرده به دانشگاه تهران
۱۳۵۶: ناظر استصوابی خوابگاه اهدایی محمدصادق فاتح به دانشگاه تهران
۱۳۵۶- ۱۳۵۷: هیأت امنای «بنیاد فرهنگ ایران»
۱۳۵۶- ۱۳۵۷: شورای عالی «سازمان اسناد ملی ایران»
۱۳۵۸- ۱۳۶۱: هیأت موسسان «انجمن آثار ملی»
۱۳۵۸: انجمن ایرانشناسی اروپا
۱۳۶۲: شورای تولیت موقوفات دکتر محمود افشار (از متولیان منصوص)
۱۳۶۸: عضو افتخاری موسسه مطالعات آسیای مرکزی و غربی دانشگاه کراچی (Institute of Central and West Asian Studies)
۱۳۶۹: هیات کارشناسان بنیاد میراث اسلامی (الفرقان ـ لندن)، (Board of Experts ، Islamic Heritage Foundation ، Al - Furqan)
۱۳۷۶: عضو افتخاری انجمن مطالعات ایرانی Society for Iranian Studies (امریکا)
۱۳۷۶: شورای علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی
Goods and services provided by Persian-Culture (CA, United States). Sold by ۲CheckOut.com Inc. (Ohio, USA).
Ketabname Online -- Copyright ۲۰۰۰-۲۰۰۵ -- Powered By Persian-Culture.com
